Της Κυριακής Γιάντση*
Η γη της Μέσης Ανατολής μιλάει κυρίως ελληνικά και αυτό ελάχιστοι νεοέλληνες το γνωρίζουν. To 90% τουλάχιστον των αρχαίων επιγραφών της Συρίας είναι γραμμένες στην ελληνική γλώσσα, ενώ άγνωστος παραμένει ο αριθμός των ελληνικών επιγραφών στο Λίβανο, την Ιορδανία, την Παλαιστίνη, τη Λιβύη, το Ιράκ και τo Κουρδιστάν.
Αμέτρητες επιγραφές της ελληνορωμαϊκής, ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου, κάποιες
λίγες κακογραμμένες με λάθη, αλλά οι περισσότερες σε άψογα ελληνικά, μάρτυρες μιας
χρυσής εποχής της ιστορίας των επιγόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου αλλά και των Ρωμαίων
ηγεμόνων και των Βυζαντινών, είναι διάσπαρτες σε όλη την επικράτεια της Συρίας και του
Λεβάντε, μαρτυρώντας ένα ένδοξο παρελθόν της πάλαι ποτέ όμορφης αυτής χώρας.
Ελληνικές, ελληνοαραμαϊκές, κάποιες τρίγραφες κυρίως στην Παλμύρα, μεταφέρουν την
ιστορία της ελληνιστικής, ελληνορωμαϊκής, ρωμαϊκής και βυζαντινής περιόδου μιας χώρας,
η οποία υπήρξε λίκνο του Πολιτισμού στη μακρά αρχαιότητα και μέχρι την πτώση του
Βυζαντίου.
Ο Malatius Jaghnoon
Σημαντικό μέρος της μετάφρασης των αρχαίων ελληνικών επιγραφών όλης της Μέσης
Ανατολής, ανήκει σε έναν αιώνια έφηβο, ευρηματικό και ακούραστο Σύριο μηχανικό τον κ.
Malatius Jaghnoon, ο οποίος ζει αυτοεξόριστος στο Μόντρεαλ του Καναδά από 2016, μετά
την επέλαση του ΙΣΙΣ στη Συρία.
Ο κ. Jaghnoon είναι ο μοναδικός επιγραφολόγος της Μέσης Ανατολής ο οποίος μεταφράζει μέχρι και σήμερα αρχαίες ελληνικές επιγραφές. Στη Συρία τιμάται ιδιαίτερα το όνομά του με εκτενή αφιερώματα στον Τύπο, αλλά και εκτός των συνόρων της πατρίδας του, η πλούσια δράση του στη μετάφραση ελληνικών επιγραφών του Ιράκ, του Λίβανου και της Ιορδανίας, τον έκαναν γνωστό σε όλη τη Μέση Ανατολή. Μετέφρασε τον χάρτη της Μαδηβά τον παρουσίασε σε ένα διεθνές συμπόσιο στο Αμμάν και συμμετείχε ως τιμώμενος εισηγητής της επιγραφικής σε πολιτιστικές εκδηλώσεις στην Ευρώπη (Βαρκελώνη).
Στην ιδιαίτερη πατρίδα του, του απονεμήθηκε το χρυσό μετάλλιο από τη Βιβλιοθήκη Al- Assad, πολλές άλλες τιμητικές διακρίσεις και η Γενική Διεύθυνση Μουσείων και Αρχαιοτήτων στη Δαμασκό δημοσίευσε πολλές ερευνητικές εργασίες του στη σελίδα Studio
Orontica που διευθύνεται από Γενική Διεύθυνση Μουσείων και Ανασκαφών. Συμμετείχε σε ειδικές επιστημονικές εκδηλώσεις σε πολλές αραβικές χώρες. Ο φημισμένος Γάλλος επιγραφολόγος ελληνικών και λατινικών επιγραφών Pierre-Louis Gatier, τον επισκέφθηκε στο σπίτι του στη Χόμς προκειμένου να τον γνωρίσει και να δει τη δουλειά του από κοντά. Για τον κύριο Jaghnoon αυτή ήταν η κορυφή του παγόβουνου, όπως χαρακτηριστικά τονίζει] σε όλες τις συνεντεύξεις του. Υπήρξε στενός φίλος του αείμνηστου και διεθνώς αναγνωρισμένου αρχαιολόγου Khaled Al-Asaad και μετέφρασε ελληνικές και αραμαϊκές επιγραφές και στην Παλμύρα.
Για τον κ. Jaghnoon, η ελληνική γλώσσα είναι μια μεγάλη κληρονομιά στην οποία είναι βαθιά αφοσιωμένος όπως με έμφαση τόνισε στο govnews. Με περηφάνεια δηλώνει αραβόφωνος Ελληνορθόδοξος με καταγωγή από την Αντιόχεια όπου μετακόμισαν οι
πρόγονοί του από την πόλη Κορακήσιον της Κυλικίας (Alanya της σημερινής Τουρκίας).
Γεννήθηκε στη Λαττάκεια της Συρίας το 1943 και το 1968 αποφοίτησε από τη Σχολή
Πολιτικών Μηχανικών του Πανεπιστημίου του Χαλεπίου. Μετά τη συνταξιοδότησή του ως
πολιτικός μηχανικός (2007), αφοσιώθηκε ολοκληρωτικά στην επιστήμη της επιγραφικής,
την οποία υπηρετεί συνεχώς και αδιαλείπτως για τρεις δεκαετίες. Παραμένει ο μόνος
ειδικός σε αυτόν τον τομέα στη Συρία και τις υπόλοιπες αραβικές χώρες και δηλώνει
εξαιρετικά υπερήφανος για την αραμαϊκή και ελληνική πολιτιστική κληρονομιά της χώρας
του.
Έμαθε μόνος του την ελληνική γλώσσα
Άριστος ψάλτης στους καθεδρικούς Ορθόδοξους Ναούς της Χομς, ήταν σε διαρκή επαφή με
την ελληνική γλώσσα. Ωστόσο χρειάστηκε έξι χρόνια για να την μάθει όπως απαιτούνταν
και αντιμετώπισε πολλές δυσκολίες. Δεν υπήρχε κανείς σε όλη τη Μέση Ανατολή να του τη
διδάξει αλλά ούτε και ανάλογη βιβλιογραφία. Ο παθιασμένος αυτός άνθρωπος ξεπέρασε
κάθε εμπόδιο. Στηρίχθηκε εξ ολοκλήρου στα Ευαγγέλια, την Καινή Διαθήκη και την Αγία
Γραφή και έμαθε μόνος του την αρχαία ελληνική γλώσσα. «Δεν ήταν εύκολη δουλειά,
τονίζει. Στην Αρχαία Ελληνική Γλώσσα αντιμετώπισα πάρα πολλές δυσκολίες αφού υπήρχαν
πάρα πολλά ρηματικά πρόσωπα, επίθετα, σύνολα κλπ. και γλωσσικές εγκλίσεις και
παράγωγα απείρως περισσότερα από τα αραβικά.
Γυρίζουμε τον χρόνο πίσω στις πρώτες μέρες της νιότης του και ο κ. Τζάκνουν θυμάται τη
στιγμή που του γεννήθηκε η επιθυμία να μεταφράσει ελληνικές επιγραφές.
«Μια μέρα κατά την πρώτη μου αποφοίτηση από το College of Engineering, βρέθηκα στην Παλμύρα. Κοιτούσα τις στήλες και συγκλονίστηκα από τον μεγάλο αριθμό των επιγραφών στην αρχαία ελληνική γλώσσα. Έμεινα κυριολεκτικά με το στόμα ανοιχτό και έκπληκτος σκέφτηκα: «Πόση δυστυχία είναι για σένα, Μελέτιε, όλα αυτά τα γράμματα από τους προγόνους και τους παππούδες σου να μην ξέρεις να τα διαβάζεις ούτε καν να γνωρίζεις τη σημασία τους!» Αυτό είναι μια μεγάλη αδικία για μένα. Αποφάσισα τότε να ακολουθήσω την ψυχή μου και από εκεί έγινε η αρχή. Δούλεψα χρόνια και δούλεψα πολύ σκληρά. Κατάφερα να μάθω την αρχαία ελληνική γλώσσα με πολύ προσωπική προσπάθεια, όχι από δάσκαλο, ούτε από ινστιτούτο, ούτε από κάποιο πανεπιστήμιο. Κανείς στην περιοχή μας δεν είναι καλός σε αυτό. Και σήμερα κανείς δεν το κατέχει, ούτε καν δουλεύει πάνω σε αυτό. Ούτε στην Ελλάδα και δεν υπερβάλλω. Οι Έλληνες γνωρίζουν τη λαϊκή γλώσσα Δημοτική, όπως τη λένε, αλλά δεν ξέρουν την αρχαία (αρχαϊκή)».
Για τον κ. Jaghnoon η μετάφραση των αρχαιοελληνικών επιγραφών της Μέσης Ανατολής έχει ιδιαίτερη σημασία, καθώς τις θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι της ιστορίας της.
«Η γη μας μιλούσε τα ελληνικά περισσότερο από τα αραβικά, και υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες ελληνικές επιγραφές που το μαρτυρούν αυτό. Κάθε χρόνο, ανακαλύπτονται νέες ελληνικές επιγραφές. Είναι μια μεγάλη κληρονομιά η οποία δεν είναι καθόλου μικρότερη από την αραβική κληρονομιά μας».
Η πλούσια δράση του εστιάζεται σε ένα σύνολο δέκα ελληνικών επιγραφών σε ένα ψηφιδωτό δάπεδο μιας Εκκλησίας στο χωριό Uqairbat. Όταν τις μετέφρασε, τις δημοσίευσε στο Journal of Archaeological Inscriptions του Πανεπιστημίου του Τορόντο. Η πρώτη επιγραφή που μετέφρασε ήταν ελληνοαραμαϊκή και επισημαίνει τα κοινά σημεία ανάμεσα στην ελληνική και την αραβική γλώσσα (παράγωγες, σημεία τονισμού κ.α.). Του θυμίζω την πιο δύσκολη επιγραφή που μετέφρασε «ήταν στο χωριό Al Dwayr κοντά στη Χομς. Μου κέντρισε το ενδιαφέρον μια λέξη ΑΠΟΝΙΚΗΣ, που δεν ταίριαζε στο πλαίσιο εκείνης της ταφικής επιγραφής. Το έδειξα στον Βέλγο αρχαιολόγο, καθηγητή Jean BALTY που δούλευε στην Αφάμια (αρχαία Απάμεια) και επίσης δεν μπόρεσε να τη διαβάσει. Αργότερα, χρησιμοποίησα τις γνώσεις μου από τις επιγραφές της Παλμύρας προκειμένου να την καταλάβω».
Δεν παραλείπει να αναφερθεί στη μουσικότητα της ελληνικής γλώσσας εκφράζοντας την
αγάπη του για αυτήν. Δεν του αρέσει το γεγονός ότι ελληνικές επιγραφές μεταφράζονται από ξένους όπως χαρακτηριστικά λέει και στέλνει ένα ηχηρό μήνυμα στους νεοέλληνες: «Οι ελληνικές επιγραφές είναι θησαυροί που πρέπει να διαβαστούν και να μελετηθούν μόνο από Έλληνες».
Ο κ. Jaghnoon έχει δημοσιεύσει μια σειρά από μελέτες για τα ελληνικά ψηφιδωτά δάπεδα και όχι μόνο, στο περιοδικό Canadian Center for Epigraphic Documents, στο Scientific American, στο Bulletin du Centre Syrien de la Recherches Archéologique και στο Υπουργείο Πολιτισμού της Συρίας. Ο αξιόλογος αυτός αραβόφωνος Έλληνας, ειδικεύτηκε και στην αρχαία νότια αραβική γραφή. Το πλούσιο έργο του στη Συρία περιλαμβάνει μεταξύ άλλων την αποκρυπτογράφηση μιας επιγραφής που βρέθηκε σε μια σαρκοφάγο της ρωμαϊκής εποχής στην πόλη Χομς, μια σειρά από συριακές και ελληνικές επιγραφές από μια αρχαία εκκλησία στο Ταλ Ελτίτεν , μια επιγραφή από το Maarrat al Nu’man και μία από την αγορά της Παλμύρας.
Είναι ιδρυτικό μέλος της The Archaeological Society of Homs και εξελέγη επικεφαλής της εταιρείας το 2011. Τον ένιωσα κουρασμένο και κατάλαβα ότι πρέπει να διακόψω τη συζήτηση. Πολλά πράγματα θα θυμάμαι από την καρμική συνάντηση μαζί του. Αυτό που δεν θα ξεχάσω ποτέ, είναι η αγάπη του για την Ελλάδα και ο ενθουσιασμός και το πάθος του για τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.
- Η Κυριακή Γιάντση είναι ερευνήτρια Τέχνης με προσανατολισμό στην αρχαία ελληνική τέχνη της Ανατολίας και εκπαιδεύτρια ΣΑΕΚ. Ασχολήθηκε με τη δημοσιογραφία και συνεργάζεται με Μέσα της Θεσσαλονίκης ενώ παράλληλα δημοσιεύει κείμενα για την αρχαία ελληνική τέχνη στο διαδίκτυο.
