Σήμερα (18/11) είναι η Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά (EAAD). Η οποία, δεν είναι «γράμμα κενό περιεχομένου», όπως αποδεικνύουν (και) τ’ αποτελέσματα πανευρωπαϊκής έρευνας για τη μικροβιακή αντοχή που δημοσιεύτηκε χθες.
Οι μισοί Ευρωπαίοι εξακολουθούν να πιστεύουν εσφαλμένα ότι τα αντιβιοτικά σκοτώνουν ιούς. Από την άλλη, αντιβιοτικά το τελευταίο έτος έχει λάβει το 23% όσων απάντησαν. Το ποσοστό είναι χαμηλότερο από το 2009 και δείχνει πως αποδίδει καρπούς το έργο των κρατών μελών και της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Με σκοπό την ευαισθητοποίηση των πολιτών σχετικά με τους κινδύνους της υπερβολικής χρήσης αντιβιοτικών. Ωστόσο, πρέπει να γίνουν περισσότερα.
Η μικροβιακή αντοχή (AMR) ενέχει έναν από τους μεγαλύτερους κινδύνους για την ανθρώπινη υγεία και είναι μία από τις 3 κορυφαίες απειλές κατά της υγείας που εντόπισε η Αρχή Ετοιμότητας και Αντιμετώπισης Καταστάσεων Έκτακτης Υγειονομικής Ανάγκης της Επιτροπής (HERA), για τις οποίες απαιτούνται μέτρα συντονισμού σε επίπεδο ΕΕ.
Σύμφωνα με τα νέα στοιχεία που δημοσίευσε χθες το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ΕΚΠΕΝ) εκτιμάται ότι, σε ολόκληρη την Ευρωπαϊκή Ένωση, την Ισλανδία και τη Νορβηγία, περισσότερα από 35.000 άτομα πεθαίνουν κάθε χρόνο από λοιμώξεις ανθεκτικές στα αντιβιοτικά. Στην ΕΕ οι λοιμώξεις αυτές επιφέρουν πρόσθετο κόστος υγειονομικής περίθαλψης ύψους 1,5 δισ. ευρώ και απώλειες στην παραγωγικότητα.
Ευρωβαρόμετρο: Μόνο 1 στους 2 γνωρίζουν ότι τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά κατά των ιών
Ένα ειδικό Ευρωβαρόμετρο που δημοσιεύτηκε χθες παρέχει επισκόπηση της στάσης των Ευρωπαίων απέναντι στα αντιβιοτικά. Τα κύρια αποτελέσματα είναι τα εξής:
– Η χρήση αντιβιοτικών μειώθηκε σε πρωτοφανή επίπεδα: Το 23% των Ευρωπαίων δηλώνουν ότι έχουν λάβει αντιβιοτικά χορηγούμενα από το στόμα το περασμένο έτος, το χαμηλότερο ποσοστό από το 2009. Ωστόσο, το ποσοστό αυτό κυμαίνεται από 42% στη Μάλτα έως 15% στη Σουηδία και τη Γερμανία.
-Περίπου το 8% των αντιβιοτικών ελήφθησαν χωρίς ιατρική συνταγή.
– Ένα πολύ μεγάλο ποσοστό Ευρωπαίων έχει λάβει αντιβιοτικά χωρίς αιτιολόγηση (π.χ. μόνο για ιογενείς λοιμώξεις ή συμπτώματα).
– Σε επίπεδο ΕΕ27, το 23% όσων απάντησαν ανέφεραν ότι έχουν λάβει αντιβιοτικά μέσα στο τελευταίο 12μηνο. Το ποσοστό αυτό είναι χαμηλότερο κατά 9 ποσοστιαίες μονάδες από του 2018 και είναι το χαμηλότερο αποτέλεσμα από το 2009. Τα υψηλότερα ποσοστά λήψης αντιβιοτικών παρατηρούνται στη Μάλτα (42%, αμετάβλητο), στο Λουξεμβούργο (36%, αύξηση κατά 2 ποσοστιαίες μονάδες) και στη Βουλγαρία (33%, μείωση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα). Τα χαμηλότερα ποσοστά καταγράφονται στη Γερμανία και τη Σουηδία (15% σ’ αμφότερες τις δύο χώρες), στην Πολωνία (16%), στη Δανία και στις Κάτω Χώρες (18%).
– Το 92% είπαν ότι έλαβαν την τελευταία αγωγή με αντιβιοτικά με συνταγή γιατρού (μείωση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα). Τα υψηλότερα ποσοστά παρατηρούνται στην Τσεχία, όπου το 98% ανέφερε ότι έλαβε τα αντιβιοτικά από γιατρό, την Πολωνία (97%) και τη Δανία (96%). Ωστόσο, το 8% όσων απάντησαν είπαν ότι έλαβαν αντιβιοτικά χωρίς συνταγή γιατρού.
– Όταν ερωτήθηκαν για ποιο λόγο έλαβαν αντιβιοτικά, το 15% ανέφεραν ως λόγο την ουρολοίμωξη (αύξηση κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες), το 13% τον πονόλαιμο (μείωση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα), το 12% ανέφερε τη βρογχίτιδα (μείωση κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες) και το 11% το κρυολόγημα (αύξηση κατά 3 ποσοστιαίες μονάδες). Το 9% όσων απάντησαν ανέφεραν τη νόσο Covid-19, για την οποία τα αντιβιοτικά είναι αναποτελεσματικά.
– Το 50% όσων απάντησαν, ορθά είπαν ότι τα αντιβιοτικά δεν σκοτώνουν ιούς (αύξηση κατά 7 ποσοστιαίες μονάδες από το 2018). Ταυτόχρονα, το 39% εξακολουθεί να απαντά εσφαλμένα ότι τα αντιβιοτικά σκοτώνουν ιούς, ενώ το 11% δεν γνωρίζει. Το υψηλότερο ποσοστό ορθών απαντήσεων παρατηρείται στη Σουηδία (77%) και το χαμηλότερο ποσοστό παρατηρείται στην Κύπρο (34%).
– Το 82% όσων απάντησαν, ορθά είπαν ότι η άσκοπη χρήση των αντιβιοτικών τα καθιστά αναποτελεσματικά (μείωση κατά 3 εκατοστιαίες μονάδες). Το υψηλότερο ποσοστό ορθών απαντήσεων καταγράφεται στη Σουηδία (99%) και το χαμηλότερο ποσοστό στη Ρουμανία (69%).
– Το 85% όσων απάντησαν, ορθά είπαν ότι αφού ξεκινήσουν τη θεραπεία μπορούν να σταματήσουν τα αντιβιοτικά, μόνο όταν λάβουν όλα τα αντιβιοτικά σύμφωνα με τις οδηγίες του γιατρού (αύξηση κατά 1 ποσοστιαία μονάδα).
– Το 28% όσων απάντησαν, είπαν ότι η νόσος Covid-19 μείωσε την ανάγκη τους για αντιβιοτικά, επειδή αρρώσταιναν πιο σπάνια χάρη στα ενισχυμένα μέτρα ατομικής προστασίας (όπως μάσκες και φυσική αποστασιοποίηση), ενώ το 17% δήλωσαν ότι αρρώσταιναν πιο σπάνια όσο ίσχυαν οι περιορισμοί της κυκλοφορίας.
– Σε επίπεδο ΕΕ-27, το 42% όσων απάντησαν είπε πως γνωρίζει ότι εντός της ΕΕ απαγορεύεται η χρήση αντιβιοτικών για την τόνωση της ανάπτυξης των κτηνοτροφικών ζώων (αύξηση κατά 4 ποσοστιαίες μονάδες). Τα υψηλότερα ποσοστά σχετικής ενημέρωσης παρατηρούνται στη Φινλανδία (58%), την Ιταλία (57%), τις Κάτω Χώρες και τη Σουηδία (56%).
Η έρευνα έδειξε επίσης μια ανησυχητική έλλειψη ευαισθητοποίησης εκ μέρους των πολιτών όσον αφορά την κατάλληλη χρήση αντιβιοτικών:
– Μόνο οι μισοί (50%) από τους απαντήσαντες γνωρίζουν ότι τα αντιβιοτικά δεν είναι αποτελεσματικά κατά των ιών.
– Μόνο 3 στους 10 Ευρωπαίους γνωρίζουν ότι η άσκοπη χρήση αντιβιοτικών τα καθιστά αναποτελεσματικά, ότι η λήψη αντιβιοτικών θα πρέπει να σταματήσει μόνο μετά την ολοκλήρωση της συνολικής θεραπείας, ότι τα αντιβιοτικά συχνά προκαλούν ανεπιθύμητες ενέργειες, όπως διάρροια, και ότι δεν είναι αποτελεσματικά κατά του κρυολογήματος.
ΕΚΠΕΝ: Απότομη αύξηση της μικροβιακής αντοχής
Τα νέα στοιχεία που δημοσίευσε χθες το ΕΚΠΕΝ δείχνουν ότι, συνολικά, μεταξύ του 2016 και του 2020, στην ΕΕ/στον ΕΟΧ, ο αριθμός των λοιμώξεων και των θανάτων λόγω της αντιβακτηριακής αντοχής αυξήθηκε σημαντικά. Μεταξύ του 2017 και του 2021 σημειώθηκε επίσης αύξηση του αριθμού και του ποσοστού των αναφερόμενων διηθητικών λοιμώξεων Klebsiella pneumoniae και Acinetobacter spp. που είναι ανθεκτικές στις καρβαπενέμες, μια ομάδα αντιβιοτικών που χρησιμοποιούνται συχνά ως έσχατη λύση.
Η συνολική κατανάλωση αντιμικροβιακών ουσιών στον άνθρωπο (στην πρωτοβάθμια και νοσοκομειακή περίθαλψη) μειώθηκε κατά 23% την περίοδο 2012-2021. Αν και αυτό καταδεικνύει σημαντική μείωση της περιττής χρήσης των φαρμάκων αυτών, η κατανάλωση των ευρύτερα αποτελεσματικών αντιβιοτικών αυξήθηκε επίσης πολύ, ιδίως στα νοσοκομεία. Για παράδειγμα, η νοσοκομειακή κατανάλωση καρβαπενεμών αυξήθηκε κατά 34% μεταξύ του 2012 και του 2021.
Τι κάνει η Επιτροπή για να αντιμετωπίσει το ζήτημα αυτό;
Η αυξανόμενη απειλή υπογραμμίζει την ανάγκη αντιμετώπισης της μικροβιακής αντοχής μέσω της προσέγγισης «Μία υγεία», η οποία αναγνωρίζει ότι η ανθρώπινη υγεία, η υγεία των ζώων και το περιβάλλον είναι αλληλένδετα. Στις αρχές του τρέχοντος έτους, τέθηκαν σε ισχύ νέοι κανόνες της ΕΕ για να διασφαλιστεί ότι θα παραμείνουν αποτελεσματικά τα αντιμικροβιακά που είναι ζωτικής σημασίας για την ιατρική, απαγορεύοντας τη χρήση τους στην κτηνιατρική.
Χθες, η Επιτροπή δημοσίευσε επίσης επισκόπηση των εθνικών σχεδίων δράσης των κρατών μελών για τη μικροβιακή αντοχή στο πλαίσιο της προσέγγισης «Μία υγεία». Από την επισκόπηση διαπιστώθηκε ότι πολλά κράτη μέλη θα ωφεληθούν από μια ισχυρότερη προσέγγιση «Μία υγεία» όσον αφορά τη μικροβιακή αντοχή, λαμβάνοντας υπόψη τον αντίκτυπο των αντιβιοτικών στο περιβάλλον. Η Επιτροπή εξέδωσε επίσης γνώμη της ομάδας εμπειρογνωμόνων σχετικά με αποτελεσματικούς τρόπους επένδυσης στην υγεία για τη διαχείριση της μικροβιακής αντοχής σε ολόκληρο το σύστημα υγείας.
Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2023 η Επιτροπή θα εντείνει τη δράση της για τη μικροβιακή αντοχή σε πρόταση σύστασης του Συμβουλίου και στο πλαίσιο προτεινόμενης αναθεώρησης της φαρμακευτικής νομοθεσίας της ΕΕ. Αργότερα εντός του 2023 η ΕΕ θα δρομολογήσει κοινή δράση ύψους 50 εκατ. ευρώ με τα κράτη μέλη, τη Νορβηγία, την Ισλανδία και την Ουκρανία για τη μικροβιακή αντοχή στο πλαίσιο του προγράμματος EU4Health.
Στο πλαίσιο του ερευνητικού προγράμματος της ΕΕ «Ορίζων 2020», κινητοποιήθηκαν πάνω από 690 εκατ. ευρώ για τη στήριξη της έρευνας και της καινοτομίας στον τομέα της μικροβιακής αντοχής. Κατά τα πρώτα δύο έτη του προγράμματος «Ορίζων Ευρώπη», δεσμεύτηκαν 32,5 εκατ. ευρώ για 13 ερευνητικά έργα για την αντιμετώπιση της μικροβιακής αντοχής.
Η Ευρωπαϊκή Ημέρα Ενημέρωσης για τα Αντιβιοτικά είναι μια ετήσια ευρωπαϊκή πρωτοβουλία για την υγεία που πραγματοποιείται στις 18 Νοεμβρίου για την ευαισθητοποίηση σχετικά με την απειλή που συνιστά η μικροβιακή αντοχή και τη σημασία της συνετής χρήσης των αντιβιοτικών. Συντονίζεται από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων σε συνεργασία με την Παγκόσμια Εβδομάδα Ενημέρωσης για τη μικροβιακή αντοχή (18 έως 24 Νοεμβρίου).
Σε δήλωσή της η επίτροπος Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων, Στέλλα Κυριακίδου, αναφέρει: «Τα αντιβιοτικά σκοτώνουν βακτήρια και όχι ιούς. Η υπερβολική χρήση αντιβιοτικών τροφοδοτεί την αντοχή των βακτηρίων στα φάρμακα μας. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η μικροβιακή αντοχή θεωρείται συχνά η επόμενη μεγάλη κρίση στον τομέα της υγείας.
Η έρευνα δείχνει τους λόγους για τους οποίους υπάρχει αυτός ο κίνδυνος. Η καταπολέμηση της σιωπηρής πανδημίας της μικροβιακής αντοχής (AMR) πρέπει να αντιμετωπιστεί μέσω της προσέγγισης “Μία υγεία”, συμπεριλαμβανομένης της πιο συνετής χρήσης των αντιβιοτικών τόσο στον άνθρωπο όσο και στα ζώα. Είναι ζωτικής σημασίας για κάθε πολίτη, και κάθε επαγγελματίας του τομέα της υγείας θα πρέπει να αποτελεί μέρος αυτής της συλλογικής προσπάθειας».
Η έρευνα του Ευρωβαρόμετρου πραγματοποιήθηκε στα 27 κράτη μέλη της ΕΕ το διάστημα μεταξύ 21 Φεβρουαρίου και 21 Μαρτίου 2022. Τα πλήρη αποτελέσματα, και ανά κράτος μέλος, είναι διαθέσιμα εδώ.
Για περισσότερες πληροφορίες
Επιτροπή: Δράση της ΕΕ για τη μικροβιακή αντοχή (europa.eu)
Έρευνα του Ευρωβαρόμετρου για τη μικροβιακή αντοχή
Πρόγραμμα «Η ΕΕ για την υγεία» (EU4Health)
ΕΚΠΕΝ: Μικροβιακή αντοχή (europa.eu)
Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων (EFSA): Μικροβιακή αντοχή EFSA (europa.eu).
ΕΜΑ: Μικροβιακή αντοχή Ευρωπαϊκός Οργανισμός Φαρμάκων (europa.eu)
