«Η Ελλάδα έχει λογικά επίπεδα μισθών για υψηλά εξειδικευμένα άτομα και επίσης διαθεσιμότητα μηχανικών υψηλής εξειδίκευσης. Αυτό είναι πολύ σημαντικό για την ανάπτυξη προϊόντων υψηλής τεχνολογίας με οικονομικά αποδοτικό τρόπο. Νομίζω επίσης ότι ο τρόπος ζωής που απολαμβάνουν οι άνθρωποι στην Ελλάδα μπορεί να την καταστήσει εξαιρετικό πόλο έλξης διεθνών επαγγελματιών υψηλής τεχνολογίας» εξήγησε ο κ.Jormalainen, ο οποίος θα βρεθεί σύντομα στη Θεσσαλονίκη για μια εβδομάδα, με την ευκαιρία του ετήσιου συνεδρίου (24-26 Μαΐου 2023) του EBAN, ευρωπαϊκού φορέα με έδρα τις Βρυξέλλες, που δημιουργήθηκε το 1999 από πρωτοπόρους επενδυτές.
Στο ερώτημα ποια συμβουλή θα έδινε στους Έλληνες και τις Ελληνίδες startupers, ώστε να γίνουν πιο ορατοί και πιο «πειστικοί» απέναντι στους επενδυτές/τριες και να προσελκύσουν περισσότερα κεφάλαια και ιδίως το λεγόμενο «έξυπνο χρήμα», απαντά: «Η συμβουλή που θα έδινα σε κάθε ιδρυτή/τρια είναι να δημιουργήσει ένα καλό δίκτυο συμβούλων, που μπορεί να τον/τη συστήσει σε επενδυτές και πιθανούς πελάτες και συνεργάτες σε όλο τον κόσμο. Αυτό βοηθά πολύ στη σύνδεση με επενδυτές “έξυπνου χρήματος”. Η άλλη συμβουλή που θα τους έδινα είναι να εστιάσουν από νωρίς στην απόκτηση feedback (ανατροφοδότησης) από την αγορά και στην πώληση του προϊόντος ή της υπηρεσίας τους. Η ανάπτυξη του προϊόντος είναι φυσικά σημαντική, αλλά τίποτα δεν είναι καλύτερο από το να μιλούν με τους (δυνητικούς) πελάτες τους από νωρίς. Αυτό θα δώσει την απαραίτητη αξιοπιστία στα μάτια των δυνητικών επενδυτών και την απαραίτητη επαλήθευση στην Έρευνα και Ανάπτυξη που γίνεται στην εταιρεία».
Ποιοι εκτιμά ότι είναι οι τομείς με τη μεγαλύτερη προοπτική για τις ελληνικές επιχειρήσεις; «Πάντα έλεγα ότι οι τομείς με τις μεγαλύτερες δυνατότητες είναι αυτοί που έχουν μεγάλη εγχώρια αγορά (άρα ανάγκη για καινοτομία) ή μεγάλη βάση γνώσης στη χώρα ή την περιοχή (άρα τεχνογνωσία). Ένας κλάδος που θα ήταν προφανής όταν μιλάμε για την Ελλάδα είναι τα ταξίδια και η φιλοξενία. Αλλά φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ζούμε σε μια παγκόσμια οικονομία και οποιαδήποτε καινοτομία που αλλάζει τον κόσμο μπορεί να προέλθει από οπουδήποτε – οπότε ας μην περιορίζουμε και τη σκέψη μας» λέει χαρακτηριστικά.
Τεχνητή νοημοσύνη, fintech και η μεγάλη ευκαιρία για την Ευρώπη
Οι επιχειρηματικοί άγγελοι είναι συνήθως εκείνοι που επενδύουν πρώτοι σε κάθε εγχείρημα στα σπάργανα κι αυτό τους κάνει εξαιρετικά σημαντικούς για τις νεοφυείς επιχειρήσεις σε πρώιμο στάδιο. Επιπλέον, δεν προσφέρουν απλά χρήμα, αλλά πολύ περισσότερα. Στο ερώτημα, λοιπόν, γιατί είναι οι επιχειρηματικοί άγγελοι σημαντικοί για ένα επιχειρηματικό οικοσύστημα και τι προσφέρουν, που δεν το εισφέρουν άλλοι επενδυτές, η απάντηση του κ.Jormalainen είναι απόλυτα σαφής: «επενδύοντας στο πρώιμο στάδιο των επιχειρήσεων, οι άγγελοι αναλαμβάνουν πολύ υψηλό ρίσκο. Σύμφωνα με πολλές στατιστικές, τα δύο τρίτα των επενδύσεών τους αποτυγχάνουν. Οι επιχειρηματικοί άγγελοι επενδύουν χρήματα, αλλά το πιο σημαντικό είναι ότι επενδύουν τον προσωπικό τους χρόνο, υπό την έννοια ότι προσφέρουν coaching στους ιδρυτές/τριες και φέρνουν στην εταιρεία τις επαφές και την πραγματογνωμοσύνη τους. Κι αυτό, σε πολλές περιπτώσεις, είναι πολύ πιο σημαντικό από τα χρήματα» επισημαίνει.
Το ρίσκο είναι λοιπόν πολύ υψηλό για τους business angels και τα ποσοστά αποτυχίας μεγάλα. Πόσοι αναλαμβάνουν αυτή την πρόκληση στην Ευρώπη;
Βάσει εκτιμήσεων του EBAN υπάρχουν 40.000 επιχειρηματικοί άγγελοι στην Ευρώπη, οι οποίοι επένδυσαν, σύμφωνα με στατιστικές και πάλι του EBAN, 1,5 δισ. ευρώ σε εταιρείες αρχικών σταδίων (2021). Ωστόσο, όπως διευκρινίζει ο κ.Jormalainen, δεν καταγράφονται στις στατιστικές όλες οι επενδύσεις, οπότε το συνολικό ποσό των επενδεδυμένων κεφαλαίων είναι στην πραγματικότητα σημαντικά μεγαλύτερο. «Επίσης, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι πρόκειται για χρήματα που επενδύονται πολύ νωρίς σε μια εταιρεία και ο αντίκτυπος που δημιουργούν αυτές οι επενδύσεις επιχειρηματικών αγγέλων είναι πολύ μεγαλύτερος για τις οικονομίες από την ανάπτυξη των εταιρειών καθεαυτήν» συμπληρώνει, ενώ ως προς τους τομείς της οικονομίας που προσελκύουν τα περισσότερα …αγγελικά κεφάλαια, γνωστοποιεί ότι με βάση τις διαθέσιμες στατιστικές αυτοί ήταν η χρηματοοικονομική τεχνολογία, η υγεία και το επιχειρηματικό λογισμικό.
Παράλληλα, μια σημαντική αυξανόμενη τάση είναι η λεγόμενη επένδυση με αντίκτυπο (impact investing). Με απλά λόγια, αυτό σημαίνει ότι οι επιχειρηματικοί άγγελοι επενδύουν όλο και περισσότερο σε επιχειρήσεις που δημιουργούν θετικό αντίκτυπο στην κοινωνία. «Καλά παραδείγματα είναι οι τεχνολογίες πράσινης μετάβασης και η υγεία. Όλο και περισσότεροι επιχειρηματικοί άγγελοι θέλουν να δημιουργήσουν θετικό αντίκτυπο με τα κεφάλαια και την τεχνογνωσία τους και να συμμετάσχουν στην επίλυση των προβλημάτων που όλοι αντιμετωπίζουμε σήμερα» εξηγεί ο πρόεδρος του ΕΒΑΝ.
Η ανάπτυξη τομέων όπως η Τεχνητή Νοημοσύνη (ΤΝ) και το fintech (χρηματοοικονομική τεχνολογία) είναι εκθετική. Συμμετέχουν οικονομικά οι επιχειρηματικοί άγγελοι σε τέτοια εγχειρήματα σε τομείς αιχμής; «Είναι σαφές ότι υπάρχει πολύ υψηλό και άμεσο δυναμικό στη χρηματοοικονομική τεχνολογία, όπως δείχνουν και τα στατιστικά στοιχεία του EBAN. Η δε χρήση της ΤΝ σε όλους τους κλάδους είναι σαφώς ένα τεράστιο θέμα συζήτησης αυτή τη στιγμή. Νομίζω ότι οι ευκαιρίες που δημιουργεί η ΤΝ σε πολλούς παραδοσιακούς κλάδους της βιομηχανίας είναι τεράστιες και θα ανοίξουν πολλές δυνατότητες για ριζική καινοτομία. Έχω ο ίδιος στο χαρτοφυλάκιό μου μερικές εταιρείες, οι οποίες αναπτύσσουν τεχνολογία ΤΝ ή προϊόντα που βασίζονται σε ΤΝ. Βλέπω ο ίδιος πώς αυτές οι τεχνολογίες θα αλλάξουν πολύ γρήγορα τον τρόπο με τον οποίο δραστηριοποιούμαστε ή διευθύνουμε και διαχειριζόμαστε τις κοινωνίες μας. Κατά τη γνώμη μου και η πράσινη μετάβαση είναι πολύ μεγάλη ευκαιρία για την Ευρώπη και θα μπορούσαμε πραγματικά να έχουμε ηγετική θέση στον κόσμο σε αυτά τα συστήματα και τις τεχνολογίες. Ο τελευταίος ενάμιση χρόνος μας έδειξε πόσο σημαντικό είναι να μην εφησυχάζουμε στον ενεργειακό τομέα και άνοιξαν πραγματικά τα μάτια μας για αλλαγή» υπογραμμίζει.
Ποια βασικά χαρακτηριστικά κάνουν μια startup άξια να προσελκύσει επένδυση;
Ο Janne Jormalainen έχει ο ίδιος επενδύσει σε περισσότερες από 30 εταιρείες υψηλής τεχνολογίας και εκπαίδευσης και αυτή τη στιγμή είναι πρόεδρος του διοικητικού συμβουλίου σε τέσσερις εξαιρετικά επιτυχημένες νεοφυείς εταιρείες. Ποια θα έλεγε ότι είναι τα βασικά χαρακτηριστικά που κάνουν μια startup άξια να προσελκύσει επενδύσεις; «Μπορεί να είναι κλισέ, αλλά έχω δει ξανά και ξανά ότι η ιδρυτική ομάδα παίζει τον πιο σημαντικό ρόλο στην επιτυχία της εταιρείας. Ισορροπημένη, έμπειρη και διψασμένη για επιτυχία ιδρυτική ομάδα θα πετύχει ακόμα κι αν οι αρχικές ιδέες δεν λειτουργούν. Πάντα ψάχνω για εξαιρετικές ομάδες και όλα τα άλλα είναι δευτερεύοντα. Σε ό,τι έχει να κάνει με την την ίδια την επιχείρηση, δίνω έμφαση στην “πρόσφυσή” της, στη μεταφορά της (στην αγορά). Σε πολλές περιπτώσεις είναι πολύ νωρίς για ανατροφοδότηση από πελάτες, αλλά είναι σημαντικό να υπάρχει επικύρωση της (αξίας της) ιδέας από πραγματικούς πελάτες. Μετά από αυτά η αξιοπιστία των σχεδίων και η επεκτασιμότητα της επιχείρησης είναι τα επόμενα θέματα που πρέπει να εξετάζουμε» επισημαίνει.
Ως προς το ποιο θα ήταν το ιδανικό «elevator pitch», απαντά: «Αν κάποιος μου κάνει πρόταση (να επενδύσω σε αυτόν), θα ήθελα πρώτα να καταλάβω την επιχείρηση και μετά να ακούσω για την ομάδα και τα σχόλια των πελατών. ‘Ενα “Elevator pitch” πρέπει να είναι σύντομο και κατανοητό. Μετά από αυτό, η συζήτηση μπορεί να επεκταθεί σε λεπτομέρειες» (σ.σ. ως elevator pitch είναι διεθνώς γνωστή η σύντομη και περιεκτική αυτοπαρουσίαση ή παρουσίαση μιας επιχείρησης σε 30 -60 δευτερόλεπτα, όσο δηλαδή θα χρειαζόταν ένας ανελκυστήρας για να φτάσει από το ισόγειο στον τελευταίο όροφο ενός πολυώροφου κτιρίου).
Πρόκειται για την πρώτη φορά που το ΕΒΑΝ πραγματοποιεί το ετήσιο συνέδριό του στη χώρα μας και μάλιστα στη Θεσσαλονίκη, μετά από πρωτοβουλία και πρόταση του Ελληνικού Δικτύου Επιχειρηματικών Αγγέλων (HEBAN) και με συνδιοργάνωση του ΕΒΑΝ, του InvestEU και του Εnterprise Greece. Το ετήσιο συνέδριο του ΕΒΑΝ, έχει διεθνή χαρακτήρα και θα το παρακολουθήσουν εκπρόσωποι από 60 και πλέον δίκτυα business angels παγκοσμίως και εκατοντάδες επενδυτές.
