Παράλληλα με τις Ευρωπαϊκές Ημέρες Πολιτιστικής Κληρονομιάς 2022, οι οποίες φέτος περιστρέφονται γύρω από το θέμα της βιωσιμότητας, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δημοσιοποίησε χθες (8/9) έκθεση σχετικά με την ενίσχυση της ανθεκτικότητας της πολιτιστικής κληρονομιάς για την προστασία της από τις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής.
Οι πληροφορίες που συγκεντρώθηκαν από ομάδα εμπειρογνωμόνων είναι ανησυχητικές, καθώς η κλιματική αλλαγή απειλεί άμεσα και έμμεσα όλες τις μορφές πολιτιστικής κληρονομιάς, μεταξύ άλλων μέσω σοβαρών βροχοπτώσεων, μακροχρόνιου καύσωνα, ξηρασιών, ισχυρών ανέμων και ανόδου της στάθμης της θάλασσας, τα οποία αναμένεται να αυξηθούν στο μέλλον.
Στην έκθεση, η ομάδα εμπειρογνωμόνων υπέβαλε δέκα συστάσεις που αποσκοπούν στην ενίσχυση της ανθεκτικότητας της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κλιματική αλλαγή.
Η βελτίωση της ανθεκτικότητας της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κλιματική αλλαγή θα απαιτήσει μια στρατηγική στροφή προς επενδύσεις σε νέες μορφές διαφύλαξης και αποκατάστασης.
Στην έκθεση, οι εμπειρογνώμονες επισημαίνουν ότι, καθώς τα διάφορα υπουργεία είναι αρμόδια για την πολιτιστική κληρονομιά και τις πολιτικές για την κλιματική αλλαγή σε εθνικό επίπεδο, πολλοί φορείς πρέπει να ευθυγραμμίζουν συνεχώς και με συνέπεια τις στρατηγικές τους για να είναι πραγματικά αποτελεσματικές.
Αυτό περιπλέκεται από το γεγονός ότι δεν υπάρχουν συνεκτικές μεθοδολογίες για την απόκτηση αξιόπιστων πληροφοριών, ποσοτικών δεδομένων ή εμπεριστατωμένων γνώσεων σχετικά με τη φθορά και την απώλεια της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Η ομάδα εμπειρογνωμόνων συνιστά την ανάληψη δράσεων για την πλήρη ενσωμάτωση των θεμάτων του πολιτισμού και της πολιτιστικής κληρονομιάς στην περιβαλλοντική βιωσιμότητα και στη χάραξη πολιτικής για το κλίμα σε όλα τα επίπεδα (τοπικό, περιφερειακό, εθνικό, ευρωπαϊκό και διεθνές).
Ένας ευρωπαϊκός χάρτης εκτίμησης κινδύνου για την πολιτιστική κληρονομιά που θα επικαιροποιείται τακτικά θα παρείχε πολύτιμες πληροφορίες σχετικά με την κληρονομιά που διατρέχει κίνδυνο.
Επιπλέον, θα πρέπει να διεξαχθούν περισσότερες έρευνες προκειμένου να προσδιοριστούν και να κατανοηθούν καλύτερα οι σοβαρότερες απειλές και οι πιθανές επιπτώσεις τους, καθώς και το σχετικό κόστος, προκειμένου να καταστεί η πολιτιστική κληρονομιά ανθεκτική στην κλιματική αλλαγή.
Η έκθεση επισημαίνει επίσης ότι η πολιτιστική κληρονομιά μπορεί να αποτελέσει πολύτιμη πηγή γνώσεων και έμπνευσης για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, τους διαχειριστές της πολιτιστικής κληρονομιάς και την κοινωνία στο σύνολό της.
Οι εμπειρογνώμονες συνέλεξαν συνολικά 83 παραδείγματα ορθών πρακτικών από 26 χώρες, τα οποία καταδεικνύουν τόσο τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά όσο και το δυναμικό των λύσεων για την πολιτιστική κληρονομιά στο πλαίσιο της κλιματικής αλλαγής.
Χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς, η έκθεση αναφέρει ότι λειτουργεί ως αποθετήριο παραδοσιακών γνώσεων και τεχνικών που συχνά γεννώνται από ελλείψεις ενέργειας και πόρων.
Ένα πολύ υψηλό ποσοστό της αρχιτεκτονικής κληρονομιάς χρησιμοποιεί φιλικά προς το κλίμα δομικά υλικά, τα οποία παραδοσιακά προέρχονταν και κατασκευάζονταν τοπικά, αποφεύγοντας το υψηλό κόστος μεταφοράς και τις εκπομπές CO2.
Η ομάδα εμπειρογνωμόνων εργάστηκε σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή «Πράσινη» Συμφωνία, την οποία παρουσίασε η πρόεδρος, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, τον Δεκέμβριο του 2019, και η οποία αντιπροσωπεύει την απάντηση της Ευρώπης στις μεγάλες προκλήσεις που θέτει στις κοινωνίες μας η κλιματική αλλαγή και έχει ως στόχο να καταστεί η Ευρώπη η πρώτη κλιματικά ουδέτερη ήπειρος έως το 2050.
50 εμπειρογνώμονες από 28 κράτη
Μια ομάδα 50 εμπειρογνωμόνων από 25 κράτη μέλη της ΕΕ, καθώς και από την Ελβετία, τη Νορβηγία και την Ισλανδία, που εργάζονται στο πλαίσιο της ανοικτής μεθόδου συντονισμού (ΑΜΣ), μελέτησε τον αντίκτυπο της κλιματικής αλλαγής στην πολιτιστική κληρονομιά και συνέλεξε παραδείγματα βέλτιστων πρακτικών για την προστασία και τη διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς της Ευρώπης. Η ομάδα εμπειρογνωμόνων συνεδρίασε εννέα φορές από τον Ιανουάριο του 2021 έως τον Απρίλιο του 2022.
Ως εκ τούτου, η ομάδα εμπειρογνωμόνων εκπόνησε την έκθεση με τίτλο «Ενίσχυση της ανθεκτικότητας της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κλιματική αλλαγή. Όπου η Ευρωπαϊκή “Πράσινη” Συμφωνία αναφέρεται στην πολιτιστική κληρονομιά» και στην οποία διατυπώνεται ένα σύνολο βασικών συστάσεων για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής, με βάση τα πορίσματά τους.
Οι εργασίες τους, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του προγράμματος εργασιών του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για τον πολιτισμό 2019-2022, σηματοδοτούν την πρώτη φορά που δίνεται πολιτική εντολή για την εξέταση όλων των μορφών πολιτιστικής κληρονομιάς σε καιρούς κλιματικής αλλαγής.
Η Επίτροπος Καινοτομίας, Έρευνας, Πολιτισμού, Εκπαίδευσης και Νεολαίας, Μαρίγια Γκαμπριέλ, δήλωσε: «Η προστασία όλων των ειδών πολιτιστικής κληρονομιάς από την κλιματική αλλαγή αποτελεί μεγάλη πρόκληση που αντιμετωπίζουμε.
Αυτή αφορά τους αρχαιολογικούς χώρους και την αρχιτεκτονική κληρονομιά, καθώς και τα τοπία και την κινητή κληρονομιά: πρέπει να βρούμε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση που να προστατεύει τις ιδιότητες της πολιτιστικής κληρονομιάς.
Ο μεγάλος αριθμός χωρών που συμμετείχαν στην ομάδα εμπειρογνωμόνων αποδεικνύει ότι το θέμα αυτό αποκτά όλο και μεγαλύτερη σημασία και ότι υπάρχει δυνατότητα συνεργασίας, εντοπισμού κενών και ανταλλαγής βέλτιστων πρακτικών σε ευρωπαϊκό επίπεδο».
Για περισσότερες πληροφορίες:
Ενίσχυση της ανθεκτικότητας της πολιτιστικής κληρονομιάς στην κλιματική αλλαγή
Συνοπτική παρουσίαση με δέκα συστάσεις
Παράρτημα με 83 παραδείγματα ορθής πρακτικής
Διαφύλαξη της πολιτιστικής κληρονομιάς από φυσικές και ανθρωπογενείς καταστροφές
Πρόγραμμα εργασίας για τον πολιτισμό 2019-2022
