Μια ακόμα από τις επιμέρους παραμέτρους στις οποίες εστίασε το συνέδριο του ECONOMIST, σχετικά με το «Σχέδιο της Ελλάδας για την Καταπολέμηση του Καρκίνου» ήταν η αξία της έγκαιρης διάγνωσης και ιδιαίτερα, της χρήσης βιοδεικτών σε αυτή τη διαδικασία. Εκ μέρους του Ελληνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας στη Μοριακή Ογκολογία, ο διευθυντής και συντονιστής του Κωνσταντίνος Στρατάκης επεσήμανε ότι ουσιαστικά αυτή η διάσταση συνιστά την εφαρμογή της ιατρικής ακριβείας στην ογκολογία. «Όσον αφορά τους βιοδείκτες στην μοριακή ογκολογία όλα ξεκίνησαν στην δεκαετία του 90, τότε που ξεκίνησε η αλληλούχιση του ανθρώπινου γονιδιώματος» σημείωσε ο κ. Στρατάκης, προσθέτοντας ότι «η ανάπτυξη γενετικών βιοδεικτών ευνοήθηκε πάρα πολύ από την ανάπτυξη της τεχνολογίας αλλά και τη μείωση του κόστους. Όλοι ελπίζουμε ότι μέσα στον επόμενο χρόνο με δύο χρόνια το κόστος της αλληλούχισης του ανθρώπινου γονιδιώματος θα είναι γύρω στα 100-150 δολάρια».
Πρακτικά αυτό συνεπάγεται ότι οι ερευνητές και οι γιατροί σήμερα έχουν εντοπίσει «γονίδια τα οποία προδιαθέτουν ή συμμετέχουν στην ανάπτυξη του καρκίνου, εάν είναι σωματικές οι μεταλλάξεις, τα οποία είναι πολύ περισσότερα από τα αρχικά που είχαμε βρει στη δεκαετία του 90 και του 2000» δηλαδή, πέραν των βασικών αρχικών γονιδίων, εξήγησε ο γενετιστής κ. Στρατάκης. Επιπλέον, όπως είπε ο ίδιος «τα γονίδια αλληλοεπιδρούν. Έχουμε φτάσει σήμερα στο σημείο και φυσικά με την εφαρμογή της τεχνητής νοημοσύνης να βρούμε ποια γονίδια συμμετέχουν, σε μικρό βαθμό». Ο κ. Στρατάκης ανέφερε ότι το Δίκτυο θα χρηματοδοτηθεί άμεσα από το Ταμείο Ανάπτυξης και «ξεκίνησε με απόφαση της Γενικής Γραμματείας Έρευνας και Καινοτομίας τον Ιούνιο του 2022» ενώ εξέφρασε την ικανοποίησή του διότι διαθέτει μεθόδους και εργαστήρια «με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας με στόχο να υπηρετήσουμε τόσο την έρευνα για τον καρκίνο, όσο και τους ασθενείς».
«Ευχή κάθε ασθενής στην Ελλάδα να μπορεί να πηγαίνει σε λίγα χρόνια σε μια απλή ιστοσελίδα, να βρίσκει ποιοι είναι οι βιοδείκτες που πρέπει να κάνει και να τους κάνει άμεσα. Αυτή είναι η ευχή μου και η ελπίδα για την εφαρμογή του δικτύου» κατέληξε ο διευθυντής του Ελληνικού Δικτύου Ιατρικής Ακριβείας στη Μοριακή Ογκολογία. «Το μέλλον είναι η εξατομίκευση. Παλιά δίναμε όλες τις θεραπείες σε όλους τους ασθενείς, τώρα δίνουμε πια δίνουμε συγκεκριμένη θεραπεία σε συγκεκριμένο ασθενή» τόνισε η ογκολόγος Φλώρα Ζαγούρη. Η ίδια σχολίασε ότι «υπάρχουν πάρα πολλοί βιοδείκτες. Βιοδείκτες που μας βοηθάνε στην παρακολούθηση της πορείας της νόσου, βιοδείκτες που έχουν σημασία στη διάγνωση, που καθορίζουν τον κίνδυνο υποτροπής, βιοδείκτες που καθορίζουν την ασφάλεια στη χορήγηση μιας θεραπείας, που έχουν προγνωστική ή προβλεπτική αξία. Και οι οποίοι μπορούν να προέλθουν είτε από τον όγκο καθ’ εαυτόν, είτε από τον ίδιο τον οργανισμό». Η κ. Ζαγούρη είπε χαρακτηριστικά ότι όταν μιλάμε για την εξέλιξη στην έρευνα και την εφαρμογή των βιοδεικτών, «ένας είναι ο στόχος: η εξατομίκευση».
Το «’Αλμα Ζωής», τον σύλλογο που στηρίζει γυναίκες με καρκίνο του μαστού, εκπροσώπησε στη συζήτηση, η πρόεδρος του Παρασκευή Μιχαλοπούλου, η οποία υπενθύμισε ότι «τα περιστατικά καρκίνου αλλά και η επιβάρυνση στους ασθενείς, τις οικογένειες, τις κοινότητες και τα συστήματα υγείας αυξάνονται παγκόσμια». «Ευτυχώς, όμως, η αλματώδης πρόοδος στη βιοϊατρική έρευνα και τεχνολογία έχουν αποκαλύψει την τεράστια ποικιλομορφία μεταξύ των διαφόρων μορφών καρκίνου, αλλά και μεταξύ των ασθενών με την ίδια μορφή καρκίνου. Έχουμε φτάσει στο σημείο σχεδόν, κάθε ασθενής να έχει τον δικό του καρκίνο, γι’ αυτό λοιπόν η θεραπεία του καρκίνου έχει στραφεί στην ιατρική ακριβείας» ανέφερε η κ. Μιχαλοπούλου προσθέτοντας ότι «ο συνδυασμός των γενετικών και των περιβαλλοντικών παραγόντων, συμπεριλαμβανομένου του τρόπου ζωής, έχει συμβάλει στη βαθύτερη κατανόηση των αιτιών της νόσου, στη στοχευμένη πρόληψη και έγκαιρη διάγνωση και έχει οδηγήσει στην αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση της ασθένειας».
Κάνοντας μια σύνοψη όσων είχαν ειπωθεί μέχρι εκείνη τη στιγμή, ο ερευνητής Αναστάσιος Γαϊτάνης, έφερε «μια άλλη διάσταση» στην κουβέντα, δηλαδή «την ανάπτυξη της απεικονιστικής τεχνολογίας, της τεχνητής νοημοσύνης, και όλης αυτής της τεχνολογίας διαχείρισης big data που έχει φέρει σε πρώτο επίπεδο την απεικόνιση στον καρκίνο, η οποία χρησιμοποιείται ευρέως για τη διάγνωση, για τη σταδιοποίηση αλλά και για την αξιολόγηση μιας θεραπείας». Όπως επεσήμανε ο κ. Γαϊτάνης, είναι σε εξέλιξη μια «παγκόσμια προσπάθεια για την ανάπτυξη απεικονιστικών βιοδεικτών, που ουσιαστικά θα αξιολογούν τον φαινότυπο ενός όγκου, μια πληροφορία που πολλές φορές το ανθρώπινο μάτι δεν μπορεί να αποκωδικοποιήσει», φέρνοντας ως παράδειγμα την υφή του όγκου που μπορεί να είναι ένδειξη για την ανταπόκριση του ασθενούς σε μια θεραπεία. «Από το φαινότυπο να μπορούμε να κατανοούμε το γενότυπο», κατέληξε ο κ. Γαϊτάνης.
Το μέλλον του καρκίνου σχετίζεται με την έρευνα και αυτή τι στιγμή εξελίσσονται παράλληλα από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή δύο πρωτοβουλίες για την αντιμετώπισή του. Η μία σχετίζεται άμεσα με την υγεία και η δεύτερη συνδέεται άμεσα με την καινοτομία και την έρευνα, δηλαδή φέρνουμε γρήγορα στους πολίτες αυτή την καινοτομία που προκύπτει μέσα από την έρευνα, τόνισε κατά τη συζήτηση για το μέλλον του καρκίνου, η Christine Chomienne, professor emeritus, University Paris Cité, vice chair, Horizon Europe Cancer Mission Board, στο πλαίσιο του συνεδρίου του ECONOMIST «GREECE’S AGENDA TO COMBAT CANCER», δηλαδή η ατζέντα της Ελλάδας για την καταπολέμηση του καρκίνου.
Εξήγησε ότι αυτό το νέο μονοπάτι επιτρέπει να έχουμε προστιθέμενη αξία στις ήδη υφιστάμενες πρωτοβουλίες που «τρέχουν» σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Στο πεδίο αντιμετώπισης του καρκίνου, αλλά και σε άλλα πεδία, όταν διαμορφώνεις ένα νέο μονοπάτι έχεις την πεποίθηση ότι με αυτό τον τρόπο προσθέτεις κάτι στη μάχη κατά του καρκίνου, ανέφερε. Πρόσθεσε ότι αυτό το μονοπάτι βασίζεται στο ότι όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς έρχονται μαζί, προσδιορίζουν ένα συγκεκριμένο ερώτημα από κοινού και σε συνεργασία «το τρέχουν». Αυτό, όπως είπε, προσφέρει ευελιξία και την δυνατότητα να τρέχουν πολλά προγράμματα ταυτόχρονα προκειμένου να μπορέσουν να απαντηθούν τα ερωτήματα.
Από την πλευρά της η Vanessa Witte, executive director & oncology medical affairs strategy lead, EMEAC, MSD, μίλησε για το αποτύπωμα της φαρμακοβιομηχανίας στην έρευνα για τον καρκίνο.
Τόνισε ότι αυτή τη στιγμή ζούμε μια περίοδο επανάστασης στην αντιμετώπιση του καρκίνου, έχουν μειωθεί τα ποσοστά θνησιμότητας σε πολλούς τύπους καρκίνου και αυτό σχετίζεται με την πρόληψη και με την έγκαιρη διάγνωση, αλλά και τις καλύτερες θεραπευτικές επιλογές.
Μίλησε για ραγδαία αύξηση εγκρίσεων νέων φαρμάκων, σημειώνοντας ότι σε διάρκεια μιας δεκαετίας έχουμε 150 νέες δραστικές ουσίες. Υπάρχει τεράστια έρευνα και επένδυση που έχει γίνει σε αυτό τον τομέα, σημείωσε, κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στην ανοσοθεραπεία, όπου, όπως είπε, έχουμε δει μια μετατόπιση, από την θεραπεία του ίδιου του καρκίνου σε στοχευμένη θεραπεία. Η ανοσοθεραπεία, τόνισε, προκάλεσε επανάσταση. Μιλώντας για τον καρκίνο του πνεύμονα, την πρώτη αιτία θανάτου από καρκίνο στην Ευρώπη, είπε ότι πριν την ανοσοθεραπεία ο ασθενής με μεταστατικό καρκίνο των πνευμόνων επιβίωνε λιγότερο από 12 μήνες, ενώ με την ανοσοθεραπεία το προσδόκιμο ζωής έχει διπλασιαστεί. Οι κλινικές δοκιμές έχουν δείξει ότι ένας στους πέντε ασθενείς επιβιώνει μετά από 5 χρόνια αντιμετωπίζοντας τον μεταστατικό καρκίνο του πνεύμονα. Υπάρχει σημαντική πρόοδος και στο χρόνο που παραμένουν σε θεραπεία πρώτης γραμμής οι ασθενείς, σε σύγκριση με τα δεδομένα προηγούμενων ετών, ανέφερε η κ. Witte. Θέλουμε, είπε, οι ασθενείς να επωφελούνται αρκετά γρήγορα από αυτές τις θεραπείες, καθώς τότε υπάρχει πιθανότητα να απαλλαγούν από την ασθένεια και αυτή είναι η στρατηγική για το μέλλον. Κατέληξε ότι στο μέλλον πρέπει να κινηθούμε περισσότερο προς την εξατομικευμένη προσέγγιση, με νέες διαγνωστικές τεχνικές και νέα εργαλεία που θα μας βοηθήσουν να εντοπίζουμε πια είναι η κατάλληλη θεραπεία για τον κάθε ασθενή στην κατάλληλη χρονική στιγμή.
