Σε έρευνα της El País εξηγείται αναλυτικά πως η Ρωσία μπλοκάρει τον απόπλου των φορτηγών πλοίων με ουκρανικά σιτηρά.
Η περίπτωση της Ισπανίας
Σύμφωνα με το σημερινό δημοσίευμα της El Pais, οι Ρώσοι επιθεωρητές στη Μαύρη Θάλασσα πραγματοποιούν εξονυχιστικούς ελέγχους στα φορτηγά πλοία με αποτέλεσμα να σαπίζουν τα σιτηρά σύμφωνα με τις καταγγελίες της ουκρανικής πλευράς.
Τα πλοία που εξάγουν ουκρανικά σιτηρά περνούν τρεις έως τέσσερις εβδομάδες περιμένοντας στη Μαύρη Θάλασσα. Ο λόγος, σύμφωνα με την ουκρανική κυβέρνηση, είναι οι αδικαιολόγητες απαιτήσεις που επιβάλλονται από τους Ρώσους επιθεωρητές. Από τον Ιούλιο του 2022, τουλάχιστον 1.700 εμπορικά πλοία μπόρεσαν να καταπλεύσουν στα ουκρανικά λιμάνια με βάση την τετραμερή συμφωνία για τον παγκόσμιο επισιτισμό που υπέγραψαν η Ρωσία, η Ουκρανία, η Τουρκία και τα Ηνωμένα Έθνη, οι δύο τελευταίοι ως μεσολαβητές. Μοναδική προϋπόθεση ήταν πως ομάδες επιθεωρητών από τους τέσσερις παράγοντες που συμμετέχουν στη Πρωτοβουλία για τα Σιτηρά της Μαύρης Θάλασσας, πρέπει να παρακολουθούν εάν υπάρχει άλλο φορτίο εκτός από σιτηρά στα πλοία.
Η El País παρακολούθησε τη διαδρομή ενός συγκεκριμένου φορτηγού πλοίου του Verbier μήκους 210 μέτρων με σημαία Παναμά που ανήκει σε ιαπωνική ναυτιλιακή εταιρεία. Στις 8 Μαρτίου, ήδη στα τουρκικά ύδατα, κατευθύνθηκε προς την Κωνσταντινούπολη για να λάβει το πράσινο φως από τους επιθεωρητές του Κοινού Κέντρου Συντονισμού (JCC), του φορέα που διαχειρίζεται τον διάδρομο σιτηρών μεταξύ Ρωσίας, Ουκρανίας, Τουρκίας και ΟΗΕ. Η πλοήγησή του επρόκειτο να συνεχίσει μέσω της Μαύρης Θάλασσας μέχρι το λιμάνι της Οδησσού, όπου θα φόρτωνε 65.000 τόνους σιτάρι. Μετά από αυτό, προγραμματίστηκε η επιστροφή του στην Τουρκία, όπου θα υποβάλλονταν σε νέα διαδικασία ελέγχου. Η διαδρομή επρόκειτο να συνεχίσει προς τη Μεσόγειο με τελικό προορισμό το ισπανικό λιμάνι της Ταραγόνα.
Το Verbier χρειάστηκε να περιμένει μέχρι τις 30 Μαρτίου (22 ημέρες) για να παραλάβει τους επιθεωρητές της JCC. Τα ουκρανικά Υπουργεία Υποδομών και Εξωτερικών εξέδωσαν ανακοίνωση στις 22 Φεβρουαρίου στην οποία κατήγγειλαν ότι από τον περασμένο Νοέμβριο, η ρωσική πλευρά καθυστερούσε ρητά κατά το ήμισυ του ποσοστού των 10 ημερήσιων επιθεωρήσεων που είχαν συμφωνηθεί. Ο Αντρέι Σταβνίτσερ, πρόεδρος του τερματικού σταθμού σιτηρών του Neptune, στο λιμάνι της Οδησσού, διαβεβαιώνει ότι η κατάσταση είναι χειρότερη επειδή από αυτά τα 10 καθημερινά πλοία, μόνο ένα ή δύο καταφέρνουν να ξεπεράσουν τον αποκλεισμό. Η Irina Kosse είναι ακαδημαϊκός που παρακολουθεί τακτικά τη ναυτιλιακή κίνηση στη Μαύρη Θάλασσα για το Ινστιτούτο Οικονομικών Ερευνών της Ουκρανίας. Σύμφωνα με τις τελευταίες μετρήσεις του, μόνο τρία πλοία καταφέρνουν να περνούν επιθεωρήσεις καθημερινά.
Τον περασμένο Φεβρουάριο πηγές της Wall Street Journal ανέφεραν ότι από το περασμένο φθινόπωρο, ο μέσος χρόνος αναμονής των πλοίων έχει αυξηθεί από μια εβδομάδα σε έναν μήνα. Το Κίεβο ισχυρίστηκε ότι τον Φεβρουάριο υπήρχαν 140 φορτηγα πλοία που περίμεναν στα τουρκικά ύδατα για να συνεχίσουν το ταξίδι τους.
Όπως υποστηρίζει η εφημερίδα, παρακολουθώντας την πορεία του Verbier, οι Ρώσοι επιθεωρητές – στρατιωτικοί χωρίς ναυτιλιακές γνώσεις, εργάζονται μόνο πέντε ώρες την ημέρα, σε αντίθεση με τους επιθεωρητές από τα άλλα εμπλεκόμενα μέρη. Οι επιθεωρητές στο Verbier ζήτησαν από τον καπετάνιο να αδειάσει το υδάτινο έρμα που χρησιμοποιείται για τη σταθεροποίηση του πλοίου, με το πρόσχημα ότι μπορεί να κρύβονται όπλα στη δεξαμενή. Η χρήση αυτού του έρματος είναι κοινή πρακτική στα εμπορικά πλοία. Τόσο ο καπετάνιος του πλοίου όσο και οι Ουκρανοί, Τούρκοι και επιθεωρητές του ΟΗΕ τόνισαν ότι αυτή η επιχείρηση δεν ήταν απαραίτητη γιατί είναι πρακτικά αδύνατο για τις δεξαμενές να αποθηκεύσουν οτιδήποτε άλλο εκτός από νερό. Οι Ρώσοι δεν εγκατέλειψαν τις προσπάθειές τους και ο καπετάνιος διέταξε τη διαδικασία εκκένωσης έρματος, η οποία διήρκεσε έξι ώρες, χάνοντας έτσι μια εργάσιμη ημέρα επιθεώρησης.
Στις 31 Μαρτίου, αφού επιβεβαίωσαν ότι η δεξαμενή έρματος δεν περιείχε τίποτα άλλο εκτός από νερό, οι Ρώσοι επιθεωρητές πέρασαν δύο ώρες διαβάζοντας τα έγγραφα του Verbier, τονίζοντας ότι υπήρχαν ορθογραφικά λάθη. Ο Stavnitser εξηγεί ότι ο κύριος τρόπος για να καθυστερήσουν οι επιθεωρήσεις από τη Ρωσία είναι να τους αναγκάσουν να ξαναγράψουν όλα τα πιθανά έγγραφα των εμπόρων, δίνοντας έμφαση στα τυπογραφικά ή ορθογραφικά λάθη. Μετά από αυτό, το ρωσικό περιβάλλον άρχισε μια εξονυχιστική εξέταση του Verbier, απαιτώντας μάλιστα να ανοίξουν και τμήματα του πλοίου που δεν είχαν χρησιμοποιηθεί για χρόνια και που ήταν βουλωμένα λόγω αχρηστίας. Κάποιες από τις πόρτες χρειάστηκε να σπάσουν για να ικανοποιηθεί το αίτημα των Ρώσων επιθεωρητών, σύμφωνα με μαρτυρίες από τη διαδικασία που επικαλείται η El País.
Το φορτηγό Verbier τελικά μπόρεσε να χαράξει πορεία προς τα ουκρανικά ύδατα το απόγευμα της 31ης Μαρτίου. Ένα ταξίδι που μπορεί να γίνει σε λιγότερο από 48 ώρες, κράτησε τρεις εβδομάδες. Το φορτηγό μπήκε τελικά στο λιμάνι της Οδησσού το απόγευμα της 3ης Απριλίου, όπου ήταν ελλιμενισμένο μέχρι τις 6. Την περασμένη Δευτέρα βρέθηκε ξανά στα νερά της Κωνσταντινούπολης. Ούτε στο Verbier ούτε σε κανένα άλλο από τα 1.700 πλοία που συμμετείχαν στη μεταφορά σιτηρών βρέθηκαν “ύποπτα” φορτία, διαφορετικά από αυτά που καθορίζονται στη συμφωνία.
Η Μόσχα έχει αναγνωρίσει σε αρκετές περιπτώσεις ότι ο χρόνος αναμονής για τα σκάφη είχε αυξηθεί, αν και επιβεβαιώνει ότι το πρόβλημα είναι πρόβλημα της ουκρανικής διοίκησης. Η Irina Kosse εξηγεί ότι μετά από πολλαπλές συνομιλίες με καπετάνιους πλοίων και άλλους πράκτορες του εμπλεκόμενου τομέα, δεν έχει καμία αμφιβολία ότι υπεύθυνοι για τις καθυστερήσεις είναι οι Ρώσοι επιθεωρητές. Η Kosse προσθέτει ότι, παρά το γεγονός αυτό, δεν έχει εντοπίσει μείωση στους τόνους που εξάγονται μηνιαίως επειδή οι εταιρείες χρησιμοποιούν εμπορικά πλοία με μεγαλύτερη χωρητικότητα φορτίου.
Τον περασμένο Μάρτιο η συμφωνία για τη μεταφορά των σιτηρών παρατάθηκε για τέσσερις μήνες, αν και ο Ρώσος υπουργός Εξωτερικών, Σεργκέι Λαβρόφ, κατηγόρησε τους δυτικούς συμμάχους του Κιέβου ότι ήθελαν να το μποϊκοτάρουν επειδή δεν έκαναν αρκετά για να άρουν τις κυρώσεις στις εξαγωγές λιπασμάτων. Τον περασμένο Νοέμβριο, όταν η Ρωσία απείλησε να αναστείλει τη συμφωνία, ο Λαβρόφ επεσήμανε ότι υπήρχαν καθυστερήσεις στην πρόσβαση των πλοίων που κατευθύνονται προς την Ουκρανία επειδή η κυβέρνησή του ήταν δυσαρεστημένη με τον ρυθμό άρσης των κυρώσεων κατά των εξαγωγών γεωργικών προϊόντων και λιπασμάτων – κάτι που επιβεβαίωσε ο γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες.
“Παχνίδια πείνας”
Ο Peter Stano, εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για τις Εξωτερικές Υποθέσεις, τον οποίο επικαλείται το δημοσίευμα, λέει ότι «είναι σημαντικό η Ρωσία να δεσμευτεί πλήρως στη συμφωνία για τα σιτηρά και να επιταχύνει τις επιθεωρήσεις» ενώ περιγράφει τη ρωσική στρατηγική ως «παιχνίδια πείνας»: «Είναι σημαντικό να θυμόμαστε γιατί η συμφωνία για τα σιτηρά στη Μαύρη Θάλασσα ήταν απαραίτητη, λόγω του αποκλεισμού των εξαγωγών από τον ρωσικό στρατό από την Ουκρανία». “Εάν η Ρωσία είναι πραγματικά δεσμευμένη να χαλαρώσει την κατάσταση [της τιμής των τροφίμων] σε όλο τον κόσμο και ιδιαίτερα στην Αφρική”, λέει ο εκπρόσωπος της ΕΕ, “θα πρέπει να άρει τους παράνομους στρατιωτικούς περιορισμούς κατά των ουκρανικών εξαγωγών γεωργικών προϊόντων”.
Η περίπτωση της Πολωνίας
Η περίπτωση της Πολωνίας είναι πιο απλή: Τα ουκρανικά σιτηρά κατέληγαν σε δυσανάλογες ποσότητες στην Ουκρανική αγορά με αποτέλεσμα να γεμίσει η αγορά από σιτηρά, να βουλιάξουν οι τιμές, με αποτέλεσμα να διαμαρτύρονται οι Πολωνοί παραγωγοί. Το πρόβλημα ήταν πως ακόμα και ποσότητες που έπρεπε να γίνουν εξαγωγή σε τρίτες χώρες, παρέμεναν στην Πολωνία για κερδοσκοπικά παιχνίδια.
Συνολικά μεγάλες ποσότητες ουκρανικών σιτηρών, τα οποία είναι φθηνότερα από εκείνα που παράγονται στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καταλήγουν να μένουν σε χώρες της κεντρικής Ευρώπης εν μέσω συμφόρησης στις εφοδιαστικές αλυσίδες, επηρεάζοντας σημαντικά τις τιμές και τις πωλήσεις για τους ντόπιους αγρότες.
Αυτό έχει δημιουργήσει πολιτικό πρόβλημα για τους εθνικιστές του κυβερνώντος Κόμματος Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS) σε μια εκλογική χρονιά, με αποτέλεσμα την παραίτηση του Υπουργού Γεωργίας και την ανάληψη καθηκόντων από νέο Υπουργό που ανακοίνωσε πως τερματίζονται οι Ουκρανικές εισαγωγές σιτηρών για την Πολωνική αγορά.
Οι πρωθυπουργοί πέντε χωρών περιλαμβανομένης της Πολωνίας έστειλαν επιστολή την περασμένη εβδομάδα στην πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν ζητώντας να αναληφθεί δράση για τις εισαγωγές ουκρανικών γεωργικών προϊόντων.
Photo by Tomasz Filipek on Unsplash
