Καταξιωμένος καθηγητής εγκληματολογίας, με «ανοιχτό» μυαλό και ουσιαστικές προτάσεις για την αντιμετώπιση της εγκληματικότητας στη χώρα μας.
«Πέρασε» από την πολιτική, καθώς διετέλεσε Αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, αρμόδιος για θέματα Προστασίας του Πολίτη στην πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ, ήρθε σε σύγκρουση με ιδεοληψίες και κομματικές «αγκυλώσεις» και πλέον δεν θέλει καμία «ανάμειξη».
Τόνισε πάντως, αναφερόμενος στις επικείμενες εκλογές, ότι «οι τοξικές αντιπαραθέσεις στην πολιτική σκηνή της χώρας μας δεν βοηθάνε. Αυτή την στιγμή χρειάζεται μια εθνική συνεννόηση και μετά βλέπουμε, δεν βοηθάει κανέναν η πόλωση».
Αναφερόμενος στην εγκληματικότητα των ανηλίκων, που παρουσιάζει έξαρση στις μέρες μας, τόνισε ότι τον ανησυχεί ιδιαίτερα η «ποιοτική αναβάθμιση», που σημειώνεται στην παραβατικότητα των ανηλίκων στη χώρα μας.
Όπως υπογράμμισε ο κ. Πανούσης, οι ανήλικοι επηρεάζονται αρνητικά από την αυξανόμενη ενδοοικογενειακή βία, από την ανεξέλεγκτη κατάσταση στα σχολεία, αλλά και από το διαδίκτυο και τα social media. «Οι ανήλικοι μιμούνται ακραίες συμπεριφορές ενηλίκων», τόνισε χαρακτηριστικά.
Παράλληλα, σημείωσε με έμφαση ότι το ζήτημα δεν πρόκειται να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά με αυστηροποίηση των ποινών, αλλά με «διαπαιδαγώγηση, εκπαίδευση, ενημέρωση και ευαισθητοποίηση όλων των αρμοδίων».
Που οφείλεται η μεγάλη έξαρση που παρατηρείται στην εγκληματικότητα των ανηλίκων;
Γιάννης Πανούσης: Ποσοτικά δεν μπορούμε να πούμε ότι είναι τόση μεγάλη η αύξηση, ποιοτικά, πράγματι βλέπουμε εγκλήματα που δεν φανταζόμασταν ότι θα γίνουν. Όπως βιασμός 12χρονου από 15χρονο ή βάναυσες επιθέσεις χουλιγκανικού τύπου. Είναι μια μορφή πρώιμης εγκληματικότητας. Άρα το ποιοτικό στοιχείο είναι αυτό που με ανησυχεί και όχι τόσο το αριθμητικό, ακόμα.
Τι έχει συμβεί και έχει αλλοιωθεί τελείως η παλαιά πραγματικότητα, αναφορικά με την εγκληματικότητα των ανηλίκων, που εμπεριείχε «ελαφρά» περιστατικά, όπως μικροκλοπές, κυνηγητό με την αστυνομία κτλ.;
Γιάννης Πανούσης: Θεωρώ πως είναι το τρίπτυχο μιας αντιαξιακής κατάστασης που λέγεται: Χρήμα, περιπέτεια, έρωτας. Αυτό έχει περάσει στη νεολαία ως «φιλοσοφία ζωής», εντός πολλών εισαγωγικών και πηγαίνουν οι νέοι σε ακραίες πράξεις, όπως η βιντεοσκόπηση βιασμού. Υπάρχει μια ποιοτική μετεξέλιξη στην εγκληματικότητα των ανηλίκων.
Από πού πηγάζει όλη αυτή η βία, από την αυξανόμενη ενδοοικογενειακή βία; Από την βία σε ταινίες στην τηλεόραση ή από την βία που υπάρχει στα βιντεοπαιχνίδια και στο ίντερνετ;
Γιάννης Πανούσης: Η πρώτη «ρωγμή» είναι στην οικογένεια, η δεύτερη «ρωγμή» είναι στο σχολείο, η τρίτη είναι στη γειτονιά και στο δρόμο. Πλέον δεν υπάρχουν όρια, όπως στο παρελθόν. Ιδιαίτερο ρόλο έχουν διαδραματίσει τα social media. Επίσης, μιμούνται ακραίες συμπεριφορές ενηλίκων.
Έχει χαθεί η συνοχή της οικογένειας στην Ελλάδα;
Γιάννης Πανούσης: Αυτό είναι αλήθεια, είναι μια πραγματικότητα. Υπάρχει «ρωγμή» στην οικογένεια στην Ελλάδα, με την έννοια ότι πλέον οι ρόλοι έχουν διαφοροποιηθεί, οι ισορροπίες έχουν διαφοροποιηθεί, πλέον μέσα σε οικογένειες υπάρχει πολύ βία και δυστυχώς, αυξημένη σεξουαλική βία και κακοποίηση προς τα παιδιά. Ξαφνικά έχει γίνει πεδίο «μάχης» η οικογένεια.
Τι έχει συμβεί ξαφνικά στην Ελλάδα και στην ελληνική οικογένεια; Μήπως συνέβαιναν και παλαιότερα ανάλογα περιστατικά, αλλά δεν υπήρχαν το διαδίκτυο και τόσα πολλά Μέσα Ενημέρωσης, όπως σήμερα και δεν γίνονταν γνωστά τα περιστατικά;
Γιάννης Πανούσης: Όλα μαζί είναι. Και παλαιά υπήρχαν περιστατικά βίας και δεν τα μαθαίναμε, λόγω της νοοτροπίας της σιωπής που υπήρχε, ενώ παράλληλα δεν υπήρχαν πολλά Μέσα Ενημέρωσης και social media για να γίνουν γνωστά τα περιστατικά. Πάντως, το πολύ σημαντικό είναι πως πλέον τα θύματα μιλάνε, καταγγέλλουν τα περιστατικά βίας, παλαιότερα μιλούσαν πολύ δύσκολα.
Πρέπει να υπάρξει ειδική μέριμνα στα σχολεία από τους καθηγητές και να λάβουν επιπλέον μέτρα οι αρμόδιοι του κράτους;
Γιάννης Πανούσης: Όλοι πρέπει να συμβάλουν. Νομοθεσία υπάρχει και πρέπει όλοι οι εμπλεκόμενοι να καταγγέλλουν άμεσα περιστατικά βίας. Οι καθηγητές, οι γονείς, οι γείτονες, ακόμη και οι γιατροί που διαπιστώνουν περιστατικά βίας, όλοι πρέπει να καταγγέλλουν άμεσα τέτοια περιστατικά. Αυτή είναι μια πρώτη αντίδραση στο φαινόμενο. Δεν μας λείπει η νομοθεσία, μας λείπει μια ενσυναίσθηση. Σε πολλές περιπτώσεις δεν θέλουν να ανακατευτούν σε υποθέσεις βίας οι γείτονες, οι καθηγητές κτλ. Αυτό πρέπει να σταματήσει.
Πρέπει να υπάρξει αυστηροποίηση των ποινών για ειδεχθή εγκλήματα, είτε αυτά προκαλούνται από έφηβους, είτε από ενήλικους;
Γιάννης Πανούσης: Δεν ξέρω αν μπορεί να γίνουν πιο αυστηρές οι ποινές. Για παράδειγμα, αν τιμωρείται μια ανθρωποκτονία με 20 χρόνια φυλάκιση, που να την πας στα 25 χρόνια; Η αλήθεια είναι ότι πρέπει να δούμε ξανά την νομοθεσία. Δεν είναι δυνατόν στα 16 χρόνια να παίρνεις δίπλωμα οδήγησης, στα 17 χρόνια να ψηφίζεις, αλλά να μην αντιμετωπίζεσαι για ειδεχθή εγκλήματα ως ενήλικας και να έχεις ειδική μεταχείριση ως ανήλικος. Οι νέοι ενηλικιώνονται πια γρήγορα και η χρονική περίοδος από τα 16 στα 17 θέλει μια επανεξέταση.
Πάντως, πολλοί είναι εκείνοι που λένε πως σε κάποιες περιπτώσεις, όχι μόνο στην εγκληματικότητα των ανηλίκων, αλλά σε γενικότερο πλαίσιο, ότι τα «ισόβια θα πρέπει να είναι ισόβια». Ποια είναι η δική σας άποψη;
Γιάννης Πανούσης: Η άποψη αυτή έχει διάφορες πλευρές. Η μια πλευρά είναι ότι το Συμβούλιο της Ευρώπης και το Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, επισημαίνουν πως αν τα ισόβια είναι όντως ισόβια, τότε θα έχουμε μια απάνθρωπη, βασανιστική τιμωρία για τους ανθρώπους που καταδικάστηκαν σε ισόβια. Δηλαδή, όταν ένας 19χρονος καταδικάζεται σε ισόβια, θα πρέπει να παραμείνει στη φυλακή για περισσότερα από 60 χρόνια; Ο άνθρωπος αυτός θα γίνει κτήνος, θα γίνει ζώο, εφόσον θα γνωρίζει πως δεν θα βγει ποτέ ξανά από τη φυλακή. Θα επιτίθεται σε φύλακες και συγκρατούμενους, διότι δεν θα έχει τίποτε να χάσει. Από άποψη σωφρονιστικής πολιτικής δεν ευσταθεί η άποψη ότι τα «ισόβια πρέπει να είναι ισόβια». Πάντως, υπάρχουν διαδικασίες, οι οποίες σε ειδικές περιπτώσεις μπορείς να αυξήσεις τις ποινές, αλλά στην Ελλάδα δεν γίνεται μια οργανωμένη προσπάθεια προς αυτή την κατεύθυνση.
Τι πρέπει να πράξουν οι αρμόδιοι της εκάστοτε κυβέρνησης προκειμένου να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το φαινόμενο της εγκληματικότητας ανηλίκων;
Γιάννης Πανούση: Ούτε η αστυνομία, ούτε ο γονιός μπορούν να είναι παντού και να ελέγχουν τι κάνουν τα παιδιά, ούτε μπορούμε να βάλουμε κάμερες παντού. Επομένως, είναι ζήτημα διαπαιδαγώγησης, εκπαίδευσης, ενημέρωσης, ευαισθητοποίησης όλων. Των γονέων, των καθηγητών των αρμοδίων του κράτους και των παιδιών. Όλοι πρέπει να συμβάλλουν, με ουσιαστικό τρόπο, για να αντιμετωπιστεί αποτελεσματικά το φαινόμενο. Επίσης, είναι πολύ σημαντικό να καταγγέλλονται άμεσα περιστατικά βίας. Ένα παιδί που έχει κακοποιηθεί φαίνεται από την συμπεριφορά του, δεν πρέπει να κλείνουμε τα μάτια σε τέτοιου είδους περιστατικά. Η δημοσιοποίησή τους θα βοηθήσει σημαντικά. Αυτό όμως θέλει δουλειά, δεν αντιμετωπίζεται απλά με την λήψη κάποιων πιο αυστηρών ποινών.
Βρισκόμαστε στην τελική ευθεία για τις εκλογές. Διατελέσατε Αναπληρωτής υπουργός Εσωτερικών και Διοικητικής Ανασυγκρότησης, αρμόδιος για θέματα Προστασίας του Πολίτη, στην πρώτη κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ. Θα ήθελα ένα σχόλιό σας αναφορικά με το κλίμα που έχει διαμορφωθεί ενάμιση περίπου μήνα πριν στηθούν οι κάλπες.
Γιάννης Πανούσης: Εγώ πάντα πίστευα στην εθνική συνεννόηση. Αυτή τη στιγμή η Ελλάδα βρίσκεται σε μια «τραυματική» κατάσταση λόγω της τραγωδίας των Τεμπών, αλλά και διάφορων άλλων δυσκολιών, όπως η ενεργειακή κρίση και η ακρίβεια. Θεωρώ ότι οι «τοξικές» αντιπαραθέσεις στην πολιτική σκηνή της χώρας μας δεν βοηθάνε. Αυτή την στιγμή χρειάζεται μια εθνική συνεννόηση και μετά βλέπουμε.
Επομένως, όχι στην πόλωση, από όποιο πολιτικό κόμμα και αν προέρχεται;
Γιάννης Πανούσης: Φυσικά και όχι, δεν βοηθάει κανέναν η πόλωση. Δεν θα ήθελα να πω τίποτε άλλο για την πολιτική και τις εκλογές.
