Η ήττα στον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897 είχε ρίξει βαριά τη σκιά της πάνω στην ελληνική κοινωνία. Η κοινή γνώμη «έβραζε» και αναζητούσε τους υπευθύνους της ταπείνωσης. Οι εφημερίδες ασκούσαν επιθετική αρθρογραφία κατά της δυναστείας και στους στρατώνες υπήρχε έντονη δυσφορία, κυρίως από τους νεότερους αξιωματικούς.
Συν τοις άλλοις, η Ελλάδα καλούνταν να αποζημιώσει την Τουρκία και να τεθεί υπό Διεθνή Οικονομικό Έλεγχο (σ.σ. το… ΔΝΤ της εποχής), επειδή είχε πτωχεύσει. Μέσα σε αυτό το σκηνικό, επήλθε και η απόπειρα δολοφονίας κατά του βασιλιά Γεωργίου του Α’ που εντέλει έμελλε να χάσει τη ζωή του από δολοφονία στη Θεσσαλονίκη το 1913…
Το απόγευμα της 14ης Φεβρουαρίου 1898 ο Γεώργιος Α’ και η κόρη του, πριγκίπισσα Μαρία, επέστρεφαν στο παλάτι από τον περίπατό τους στο Παλαιό Φάληρο. Κοντά στη θέση Ανάλατος ρίχτηκαν κατά της βασιλικής άμαξας πυροβολισμοί, από τους οποίους τραυματίστηκε ελαφρά ένας σύνοδος.
Οι δράστες της επίθεσης τράπηκαν σε φυγή, αλλά συνελήφθηκαν την επόμενη μέρα. Ήταν δύο: ο δημοτικός υπάλληλος Γεώργιος Καρδίτσης, που είχε πολεμήσει ως εθελοντής στην Κρήτη και ο Ιωάννης Γεωργίου από τη Μακεδονία. Και οι δυο τους δεν είχαν απασχολήσει στο παρελθόν τη χωροφυλακή και υποστήριξαν ότι θέλησαν να σκοτώσουν τον βασιλιά γιατί ήταν ο αίτιος της ήττας.
Η απόπειρα
Την έντονη αγανάκτηση της κοινής γνώμης, εκμεταλλεύτηκαν κάποιοι (πιθανότατα από την «Εθνική Εταιρεία», που είχε ιδρυθεί το 1894 κυρίως από στρατιωτικούς και είχε διαδραματίσει ιδιαίτερα αρνητικό ρόλο στα γεγονότα πριν τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897), πλησίασαν τους Καρδίτση και Γεωργίου. Με πολλές υποσχέσεις, τους έπεισαν να στήσουν ενέδρα στον Γεώργιο Α’ καθώς θα επέστρεφε στα ανάκτορα μετά από κάποιο περίπατο και να τον σκοτώσουν.
Πραγματικά, εξασκήθηκαν στη σκοποβολή για αρκετές μέρες και το απόγευμα της 14ης Φεβρουαρίου 1898 γύρω στις 17:30, καθώς ο Γεώργιος Α’ με την κόρη του Μαρία επέστρεφαν στην Αθήνα από το Παλαιό Φάληρο όπου είχαν πάει βόλτα, περίμεναν την άμαξα που τους μετέφερε, στη θέση Ανάλατος.
Καθώς η άμαξα πλησίασε κοντά τους, πυροβόλησαν προς το μέρος του βασιλιά με γκράδες (γκρα(ς), τύπος παλιού οπισθογεμούς ντουφεκιού, γαλλική λέξη από το επίθετο του εφευρέτη του όπλου Gras) από απόσταση 15-20 μέτρων, αλλά αστόχησαν. Η μία σφαίρα πέρασε ξυστά πάνω από το κεφάλι του βασιλιά ενώ μια άλλη, τραυμάτισε στο πόδι τον ακόλουθό του ενωμοτάρχη Βασίλειο Νέρη).
Σκηνοθετημένη;
Οι δύο παρά λίγο δολοφόνοι έφυγαν…με την ησυχία τους από την περιοχή, μετά την αποτυχημένη απόπειρά τους.
Είναι εντυπωσιακά όσα έκανε στη συνέχεια ο ένας από τους δύο, ο Καρδίτσης (από την εφημερίδα «Σκριπ»): «Ο Καρδίτσης αφού εγλέντησε καλά μέχρι του μεσονυκτίου εις τίνα παρά την οδόν Ακαδημίας οίκον ανοχής, μετέβη εις το σπίτι του, εκοιμήθη και το πρωί κατά τις 7.30 εξύπνησε και αμέσως αποφάσισεν ότι όφειλε να παρουσιασθεί εις τας Αρχάς».
Γράφτηκε μάλιστα ότι πρώτα πήγε στη δοξολογία που έγινε στη Μητρόπολη…για τη διάσωση του Γεώργιου. Την Κυριακή 15 Φεβρουαρίου 1898, οι Αρχές συνέλαβαν και τον Γεωργίου.
Αμέσως κυκλοφόρησαν φήμες ότι η απόπειρα ήταν σκηνοθετημένη για να κερδίσει ο βασιλιάς τη συμπάθεια του λαού. Την άποψη υποστήριξε και μερίδα του Τύπου, με αποτέλεσμα να διωχθεί δικαστικά ο εκδότης της εφημερίδας «Καιροί», Πέτρος Κανελλίδης.
Η δίκη…
…έγινε στις 19 Μαρτίου 1898. Ο Καρδίτσης, που ήταν ο κύριος αυτουργός της απόπειρας, υποστήριξε στην απολογία του: «…Ο Τύπος και ολόκληρος η κοινή γνώμη εγνώριζε και έλεγεν ότι ο βασιλεύς και οι υπουργοί του ήσαν αίτιοι του επαισχύντου πολέμου… Απεφάσισα να εκδικήσω την προσβληθείσαν τιμήν της πατρίδος μου και δια τούτο εξετέλεσα την πράξιν…».
Πρόεδρος του δικαστηρίου, ήταν ο πρόεδρος Εφετών Σπιθάκης και μέλη οι εφέτες Πεταλάς και Αμπελάς. Οι δύο κατηγορούμενοι είχαν λευκό ποινικό μητρώο και δεν είχαν απασχολήσει ποτέ τις Αρχές. Ο Γεώργιος Καρδίτσης, ήταν «χρηστός πολίτης αλλά εκ των εξημμένων πατριωτών. Αθηναίος υπάλληλος του Δήμου πολεμήσας ως επαναστάτης εν Κρήτη», γράφει ο Γεώργιος Ασπρέας. Ο Ιωάννης Γεωργίου ή Κυριακός, ήταν μικροαστός καταγόμενος από τη Μακεδονία. Ο Παύλος Καρολίδης, για τον μεν Καρδίτση γράφει ότι «ήταν αλήτης» για τον δε Γεωργίου ότι ήταν «διευθυντής χαμαιτυπείου». Δεν φαίνεται όμως να έχει δίκιο.
Οι δύο κατηγορούμενοι, έδειξαν μεγάλη ψυχραιμία στο δικαστήριο και δεν αρνήθηκαν ότι είχαν σκοπό να σκοτώσουν τον βασιλιά.
Ως μάρτυρες, εξετάστηκαν ο αμαξάς του βασιλιά Μιχάλης Παναγιώτου, ο Βασίλειος Νέρης, ο δεκανέας Δελαβίρης, ο ευέλπις Γιώργος Καραϊσκάκης και η Ανδριάνα Καραμαντάκη.
Οι δύο κατηγορούμενοι καταδικάσθηκαν σε θάνατο, απόφαση που κρίθηκε πολύ αυστηρή. Ο βασιλιάς δεν απένειμε χάρη στους δύο μελλοθανάτους, λόγω των φημών για σκηνοθετημένη απόπειρα και η ποινή εκτελέστηκε στις 27 Απριλίου 1898 στις φυλακές του Παλαμηδίου, στο Ναύπλιο.
Η απόπειρα κατά του Γεωργίου Α’ έγινε αφορμή να αρχίσουν διώξεις εναντίον όσων είχαν αντιδυναστικές απόψεις. Μεταξύ αυτών και οι πρώτοι αναρχικοί, που είχαν κάνει δειλά την εμφάνισή τους στις περιοχές της Ηλείας και της Πάτρας.
Και για την εκτέλεσή τους, κυκλοφόρησαν διάφορες φήμες. Διαδόθηκε ότι και οι δύο εκτελέστηκαν νύχτα για να μην τους δοθεί η ευκαιρία να επικοινωνήσουν με άλλους και αποκαλύψουν τους ηθικούς αυτουργούς.
Η πιο εξωφρενική φήμη, που κυκλοφόρησε, ήταν ότι οι Καρδίτσης και Γεωργίου δεν εκτελέστηκαν αλλά φυγαδεύτηκαν στην Αμερική! Ο Γεώργιος Κορδάτος, θεωρεί όμως ότι αυτά προέρχονταν από την Εθνική Εταιρεία που είχε σκοπό να παραπλανήσει την κοινή γνώμη.
Ο ναός του Αγίου Σώστη
Ναι, η περιοχή όπου βρίσκεται σήμερα η εκκλησία του Αγίου Σώστη, ονομαζόταν Ανάλατος. Το όνομά της, οφείλεται πιθανότατα, στο πηγάδι των Αγίων Θεοδώρων το νερό του οποίου ήταν γλυκό (ανάλατο) σε αντίθεση με τα άλλα πηγάδια της γειτονικής περιοχής του Βουρλοπόταμου (σημερινής Αμφιθέας), το νερό των οποίων ήταν αλμυρό.
Μας είναι γνωστή και από τη μάχη του Ανάλατου (24 Απριλίου 1827) και τη συντριπτική ήττα των Ελλήνων από τους Τούρκους (βλ. παρακάτω).
Μετά την αποτυχημένη απόπειρα, το Δημοτικό Συμβούλιο Αθηνών, αποφάσισε την ανέγερση ενός ιερού ναού στο σημείο όπου έγινε αυτή. Ο θεμέλιος λίθος μπήκε στις 22 Φεβρουαρίου 1898. Το επόμενο διάστημα, έγινε πανελλήνιος έρανος για τη συγκέντρωση του απαιτούμενου ποσού. Η ανέγερση του ναού, έγινε με μεγάλη καθυστέρηση.
Το ελληνικό περίπτερο στη Διεθνή Έκθεση των Παρισίων (1900), ήταν μια λυόμενη κατασκευή, με σκελετό από σφυρήλατο σίδερο, τοίχους από τούβλα και ξύλινη στέγη. Κατασκευάστηκε με βάση σχέδια του Γάλλου αρχιτέκτονα Lucien Magne. Στη συνέχεια αποσυναρμολογήθηκε και μεταφέρθηκε στην Ελλάδα. Η κατασκευή αυτή, είναι ο ιερός ναός του Αγίου Σώστη, που βρίσκεται ως σήμερα στη γνωστή θέση επί της Λεωφόρου Συγγρού.
Γιατί είναι ιστορική η τοποθεσία του Αναλάτου
Η περιοχή του Ανάλατου ήταν ιστορική και στην Επανάσταση του 1821. Εκεί έλαβε χώρα η καταστροφική, εντέλει, πολεμική επιχείρηση των Ελλήνων κατά των Οθωμανών, σε μια δύσκολη περίοδο του Αγώνα της Διεξήχθη στις 24 Απριλίου 1827, την επομένη του θανάτου του Γεώργιου Καραϊσκάκη, με σκοπό τη διάσπαση της πολιορκίας της Ακρόπολης από τις δυνάμεις του Κιουταχή.
Εξαρχής, ο σχεδιασμός της επιχείρησης προκάλεσε διχογνωμίες. Οι δύο Άγγλοι επικεφαλής των ελληνικών δυνάμεων Λόρδος Κόχραν και Τζορτζ (αρχιναύαρχος του ελληνικού στόλου ο πρώτος και αρχηγός των χερσαίων δυνάμεων ο δεύτερος, με απόφαση της Εθνοσυνέλευσης της Τροιζήνας) πίστευαν στην άμεσο και κατά μέτωπο αντιμετώπιση του εχθρού, ενώ ο Καραϊσκάκης επέμενε ότι τα ελληνικά στρατεύματα ήταν καταλληλότερα στον πόλεμο των χαρακωμάτων και ότι συνέφερε να προχωρούν κατ’ ολίγον και με νέα χαρακώματα να περιζώνουν τον στρατό του Κιουταχή, ο οποίος είχε αρχίσει να υποφέρει από τις στερήσεις.
Η στρατηγική του είχε επιτυχία στην Αττική και οι ελληνικές χερσαίες δυνάμεις κυριαρχούσαν στον άξονα Κερατσινίου – Φαλήρου. Είχε προτείνει ακόμη την κατάληψη του Ωρωπού και του Μαραθώνα για να κλεισθεί και η τελευταία δίοδος ανεφοδιασμού του Κιουταχή. Αλλά η επιμονή των Άγγλων στρατηγών και ιδιαίτερα του Κόχραν να εφαρμόσουν μια τακτική ξένη προς τις ικανότητες των Ελλήνων έκαμψε τον Καραϊσκάκη, που συμφώνησε μαζί τους. Κι ενώ προετοιμαζόταν στο Φάληρο για να καταστήσει την επιχείρηση πιο ασφαλή, τραυματίστηκε σε μια μικροσυμπλοκή στις 22 Απριλίου 1827 και τις πρώτες πρωινές ώρες της επομένης εξέπνευσε.
Ο Κόχραν, χωρίς να υπολογίσει τον ψυχολογικό παράγοντα από τον θάνατο του Καραϊσκάκη και το πεσμένο ηθικό των Ελλήνων, επέμενε στην άμεση πραγματοποίηση της επίθεσης κατά του Κιουταχή, εκβιάζοντας με αποχώρηση στην αντίθετη περίπτωση. Έτσι, η έφοδος κατά του τουρκικού στρατοπέδου στον Ανάλατο πραγματοποιήθηκε το πρωί της 24ης Απριλίου 1827.
Γρήγορα, η μάχη κατέληξε σε συντριπτική ήττα για τους Έλληνες, καθώς έγιναν έρμαιο των διαθέσεων του τουρκικού ιππικού, που εκμεταλλεύτηκε το πεδινό του εδάφους και τους καταδίωξε ως τη θάλασσα. Γύρω στους 2.000 σκοτώθηκαν, σχεδόν το μισό της ελληνικής δύναμης, οι περισσότεροι Σουλιώτες και Κρητικοί. Ανάμεσά τους επίλεκτοι οπλαρχηγοί, όπως οι Ιωάννης Νοταράς, Λάμπρος Βέικος, Γιώργος Τζαβέλας, Αθανάσιος Μπότσαρης, Φώτος Φωτομάρας, Γεώργιος Δράκος και ο συνταγματάρχης Ιγγλέσης. Οι 250 αιχμάλωτοι αποκεφαλίστηκαν. Ο Μακρυγιάννης μόλις που σώθηκε, χάρις στα γρήγορα πόδια και τα γερά πνευμόνια του.
Η ατυχής έκβαση της μάχης προκάλεσε γκρίνια στο ελληνικό στρατόπεδο και άρχισαν οι αλληλοκατηγορίες για τους υπευθύνους της ήττας. Η υπό τον Γκούρα φρουρά της Ακρόπολης αναγκάστηκε να συνθηκολογήσει και να παραδοθεί στις 24 Μαΐου 1827. Ο Κιουταχής εδραίωσε τη θέση του και η Στερεά Ελλάδα υποτάχθηκε πλήρως στους Οθωμανούς. Από πολλούς ιστορικούς, η μάχη του Ανάλατου χαρακτηρίστηκε ως ομαδική αυτοκτονία και ως αποτέλεσμα της αγγλικής πολιτικής, που με την εξουδετέρωση των επαναστατικών κινημάτων της Στερεάς Ελλάδας επεδίωκε το περιορισμό της Επανάστασης στην Πελοπόννησο…
