Τα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν διαθέσει δισ. ευρώ για την υποστήριξη των γεωργικών και των επιχειρήσεων τροφίμων τα τελευταία δύο χρόνια, μετά από μια προσωρινή χαλάρωση των κανόνων για τις κρατικές ενισχύσεις του μπλοκ για να βοηθήσουν τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τις επιπτώσεις του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Από τα διαθέσιμα δεδομένα της ΕΕ σχετικά με τις κρατικές ενισχύσεις που απευθύνονται άμεσα στον τομέα αγροδιατροφής βρίσκουμε σημαντικές διαφορές μεταξύ των κρατών μελών.
Η Πολωνία προηγείται με σχεδόν 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε δημόσιες επιδοτήσεις για τον τομέα αγροδιατροφής, ιδίως για τον τομέα των σιτηρών, ακολουθούμενη από την Ιταλία 2,3 δισεκατομμύρια ευρώ, τη Γαλλία 1 δισ. ευρώ και τη Ρουμανία 770 εκατομμύρια ευρώ.
Σύμφωνα με το πρώτο καθεστώς που εγκρίθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Μάρτιο του 2022, το Πρότυπο για τις Πρόσκαιρες Κρίσεις (TCF), τα κράτη μέλη θα μπορούσαν να διαθέσουν έως και 35.000 ευρώ σε εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην πρωτογενή παραγωγή γεωργικών προϊόντων.
Το ανώτατο όριο ενίσχυσης ήταν υψηλότερο για άλλους τομείς, συμπεριλαμβανομένων των μεταποιητών τροφίμων και των παραγωγών λιπασμάτων, οι οποίοι θα μπορούσαν να λάβουν έως και 400.000 ευρώ σε δημόσιες επιδοτήσεις από άμεσες επιδοτήσεις, φορολογικές ελαφρύνσεις, πλεονεκτήματα πληρωμών, εγγυήσεις και δάνεια.
Τον Μάρτιο του 2023, το αρχικό σχέδιο μετασχηματίστηκε σε Πρότυπο για τις Πρόσκαιρες Κρίσεις και τη Μετάβαση (TCTF). Η τελευταία τροποποίηση του TCTF τον Νοέμβριο του 2023 αύξησε το ανώτατο όριο στις 280.000 ευρώ ανά εκμετάλλευση, 335.000 ευρώ για εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τομέα της αλιείας και έως 2,25 εκατομμύρια ευρώ ανά
εταιρεία σε άλλους τομείς.
Η αναθεωρημένη έκδοση του καθεστώτος επέκτεινε επίσης τα προσωρινά μέτρα κρατικής ενίσχυσης, συμπεριλαμβανομένων της γεωργίας και της αλιείας, έως το τέλος Ιουνίου 2024, επικαλούμενη την «αβεβαιότητα» που προκαλείται από τις συνεχιζόμενες γεωπολιτικές εντάσεις.
Ωστόσο, αναμένεται να καθυστερήσει περαιτέρω η σταδιακή κατάργησή τους, όπως υποδηλώνουν τα συμπεράσματα της τελευταίας συνόδου κορυφής των ηγετών της
ΕΕ στις Βρυξέλλες στις 21-22 Μαρτίου, η οποία έκανε λόγο για παράταση του προσωρινού πλαισίου «για να αμβλύνει την οικονομική επιβάρυνση των αγροτών».
Λίγες μέρες αργότερα, στις 26 Μαρτίου, ο Επίτροπος της ΕΕ για τη Γεωργία, ο Janusz
Wojciechowski, επιβεβαίωσε ότι η Επιτροπή ετοιμάζει πρόταση για να παρατείνει και πάλι το TCTF, δηλώνοντας ότι οι κρατικές ενισχύσεις είναι «απολύτως απαραίτητες» υπό τις τρέχουσες «ασυνήθεις συνθήκες».
«Φυσικά, μακροπρόθεσμα, αυτή δεν είναι μια καλή λύση γιατί μπορεί να δημιουργήσει ανισορροπίες στην αγορά», προειδοποίησε.
Τα παραπάνω δεδομένα δεν περιλαμβάνουν τις λεγόμενες ενισχύσεις de minimis, μικρά ποσά που θεωρούνται μη διαστρεβλωτικά στην αγορά και τα οποία μπορούν να διαθέσουν απευθείας οι εθνικές αρχές χωρίς να ειδοποιήσουν την Επιτροπή.
Για τη γεωργία και την αλιεία, το όριο de minimis έχει αυξηθεί σε 20.000 ευρώ και 30.000
ευρώ ανά επιχείρηση, αντίστοιχα, από την 1η Ιανουαρίου 2024. Για άλλους τομείς, έχει οριστεί στις 300.000 ευρώ.
Η Πολωνία βρίσκεται στην κορυφή, η Ιταλία ακολουθεί η Πολωνία αναδύεται ως ο μεγαλύτερος δαπανητής σε κρατικές ενισχύσεις για τον γεωργικό τομέα, διαθέτοντας 4 δισεκατομμύρια ευρώ σε κρατικές επιδοτήσεις στο πλαίσιο του πλαισίου κρίσης.
Το 2023, η Βαρσοβία πλησίασε σχεδόν τις κρατικές ενισχύσεις της, συνολικά 3 δισ. ευρώ, με το ποσό που διατέθηκε για άμεσες πληρωμές στους αγρότες στο πλαίσιο της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) να φτάνει περίπου τα 3,6 δισεκατομμύρια ευρώ.
Tα περισσότερα πακέτα κρατικών ενισχύσεων για τη γεωργία εγκρίθηκαν πριν από τις βουλευτικές εκλογές της χώρας στις 15 Οκτωβρίου 2023. Πάνω από 2,5 δισεκατομμύρια ευρώ έλαβαν το πράσινο φως της Επιτροπής τους προηγούμενους πέντε μήνες.
Ο Wojciechowski, του οποίου το κόμμα, Νόμος και Δικαιοσύνη (PiS), χρειαζόταν την καθοριστική στήριξη των αγροτικών ψηφοφόρων για την επανεκλογή του, καυχήθηκε δημόσια για τα δισεκατομμύρια ευρώ σε ενισχύσεις προς τους αγρότες που εγκρίθηκαν από την εκτελεστική εξουσία της ΕΕ.
Ένα σημαντικό μέρος της πολωνικής βοήθειας απευθυνόταν σε παραγωγούς σιτηρών σε μια προσπάθεια να αντιμετωπιστεί η αυξανόμενη δυσαρέσκεια των αγροτών που τροφοδοτείται από την αύξηση των φθηνών εισαγωγών από την Ουκρανία και την πτώση των τιμών των δημητριακών.
Εν τω μεταξύ, η Ιταλία, μια γεωργική δύναμη της ΕΕ, διαθέτει 2,3 δισ. ευρώ στη γεωργία, κυρίως μέσω «σχημάτων ομπρέλας» που απευθύνονται σε ευρύ φάσμα τομέων, συμπεριλαμβανομένης της γεωργίας, της κτηνοτροφίας, της αλιείας και της υδατοκαλλιέργειας. Τα περισσότερα από τα προγράμματα κρατικών ενισχύσεων της έλαβαν την έγκριση της Επιτροπής μεταξύ Απριλίου και Δεκεμβρίου 2022.
Ενόψει των διαμαρτυριών των αγροτών, η Ρουμανία διέθεσε επίσης μεγάλα ποσά ενισχύσεων στον γεωργικό τομέα, ωφελώντας κυρίως τους κτηνοτρόφους, τους μελισσοκόμους και τους παραγωγούς φρούτων και λαχανικών.
Η Επιτροπή ενέκρινε έξι διαφορετικά ρουμάνικα προγράμματα στήριξης συνολικού ύψους άνω των 526 εκατομμυρίων ευρώ τον Φεβρουάριο και τον Μάρτιο, μετά από ένα κύμα αναταραχών που ξεκίνησε στις 10 Ιανουαρίου.
Ομοίως, η Βουλγαρία, ένας από τους κορυφαίους δαπανητές κρατικών ενισχύσεων για τη γεωργία, πήρε το πράσινο φως τον Μάρτιο για δύο φακέλους που απευθύνονταν σε αγρότες από πολλούς τομείς, ύψους 170 εκατ. ευρώ.
Η χώρα γνώρισε πανεθνικές διαμαρτυρίες τον Φεβρουάριο, με τους αγρότες να ζητούν περισσότερες επιδοτήσεις και αποζημιώσεις για τους παραγωγούς που επλήγησαν από τις αυξημένες εισαγωγές γεωργικών προϊόντων από την Ουκρανία.
Εν τω μεταξύ, η νέα πολωνική κυβέρνηση, με επικεφαλής το κεντροδεξιό κόμμα του
Ντόναλντ Τουσκ, ακολούθησε το ίδιο σενάριο με την προηγούμενη κυβέρνηση.
Τον Δεκέμβριο του 2023, η Βαρσοβία ζήτησε από την Επιτροπή την άδεια να διανείμει 230 εκατομμύρια ευρώ σε παραγωγούς καλαμποκιού για να κατευνάσει τους αγρότες και να άρει τον αποκλεισμό στο συνοριακό διάβαθρο με την Ουκρανία. Ενώ και η Γαλλία έχει χρησιμοποιήσει κονδύλια κρατικής ενίσχυσης για να κατευνάσει τους διαμαρτυρόμενους αγρότες, το έχει κάνει με πιο στοχευμένο τρόπο.
Τον Μάρτιο, το Παρίσι εξουσιοδοτήθηκε από την Επιτροπή να στηρίξει τους βιολογικούς αγρότες με πρόγραμμα ύψους 90 εκατομμυρίων ευρώ σε άμεσες επιδοτήσεις.
Τον Ιανουάριο, αντιμέτωπος με τον θυμό των αγροτών, ο Γάλλος Πρωθυπουργός
Γκαμπριέλ Ατάλ υποσχέθηκε 50 εκατομμύρια ευρώ για την υποστήριξη των βιολογικών αγροτών λόγω της επιβράδυνσης των πωλήσεων τροφίμων χωρίς χημικά από το 2021.
Ο Μαρκ Φεσνό, ο Γάλλος υπουργός Γεωργίας, ανακοίνωσε στη Διεθνή Έκθεση Γεωργίας του Φεβρουαρίου, μία από τις μεγαλύτερες εμπορικές εκθέσεις γεωργίας στον κόσμο, ότι το αρχικό ποσό θα αυξηθεί στα 90 εκατομμύρια ευρώ, προσθέτοντας «η βιολογική γεωργία είναι ένα θέμα που μας απασχολεί πολύ».
Η Γαλλία διαθέτει 95 εκατομμύρια ευρώ στον βιολογικό τομέα το 2023 στο πλαίσιο του ίδιου προσωρινού πλαισίου της ΕΕ.
Κρατικές ενισχύσεις για τον αγροδιατροφικό τομέα της ΕΕ Μάρτιος 2022 – Μάρτιος 2024 σε ευρώ
