Το ρεπορτάζ, είθισται, να μην γράφεται σε πρώτο ενικό. Να μην επισκιάζει ο δημοσιογράφος την είδηση, ουδείς λόγος. Ωστόσο, μόνο αν γραφτεί επί προσωπικού, θα γίνει κατανοητό.
Την Τετάρτη συμπληρώνεται ένας χρόνος από τη νύχτα της 28ης Φεβρουαρίου 2023, όταν στις 23:21 συγκρούστηκαν μετωπικά κοντά στον οικισμό «Ευαγγελισμός» μια επιβατική και μια εμπορική αμαξοστοιχία της Hellenic Train με αποτέλεσμα να βρουν φρικτό θάνατο 57 άνθρωποι και να τραυματιστούν δεκάδες άλλοι…
Παραβρέθηκα, το μεσημέρι της Δευτέρας στον 1ο όροφο των γραφείων της ΕΣΗΕΑ, όπου αρκετοί συγγενείς εκ των 57 θυμάτων των Τεμπών, όπως και εμπειρογνώμονες, παραχώρησαν συνέντευξη Τύπου. Δεν ακούστηκε η μία λέξη που κυριαρχεί εδώ και ένα χρόνο μετά το δυστύχημα. Συγγνώμη για τη χρήση της λέξης «δυστύχημα», οφείλουμε να το αναφέρουμε όπως ακριβώς ήταν: ένα έγκλημα. Με συγκεκριμένες ευθύνες.
Δεν ακούστηκε μία λέξη, η κυρίαρχη του θέματος. Ποια;
Ο αδερφός του Βάιου Βλάχου αποκάλυψε πώς «κάθε φορά που βρίσκομαι στη Θεσσαλονίκη θέλω να τον πάρω τηλέφωνο να πάμε να πιούμε ένα τσιπουράκι». Ψύχραιμος, τα μελαγχολικά μάτια του όμως αποτυπώνουν την σκληρή πραγματικότητα.
«O γιος μου πήγε στο κυλικείο στο μπροστά βαγόνι για να πάρει ένα μπουκαλάκι νερό. Κι αυτό του στοίχισε τη ζωή» είπε η μητέρα του 22χρονου Γιώργου. Άλλο να το βλέπεις να το λένε στην τηλεόραση κι άλλο να το ακούς, να είναι μπροστά σου μια χαροκαμμένη μάνα. Ένας από τους 57. Τα λόγια της ηχούν από εκείνη τη στιγμή διαρκώς στα αυτιά μου…
Όπως της (απούσας από την εν λόγω συνέντευξη Τύπου) Μαρίας Καρυστιανού για την κόρη της, Μάρθη. «Εγώ ήμουν που της έλεγα να μην παίρνει το λεωφορείο αλλά το τρένο διότι ήταν πιο ασφαλή, έτσι μας έλεγαν. Εγώ την έστειλα…».
Θέλει και σχόλιο; Θέλει;
57 οικογένειες θρηνούν. Θρηνούν τους δικούς τους ανθρώπους, ανθρώπους (κυρίως νεαράς ηλικίας) της διπλανής πόρτας, σαν και μένα και σένα, αναγνώστη. Εμείς είμαστε εδώ. Οι 57 όχι. Ούτε οι συγγενείς τους.
Μια εκ των διασωθέντων, καθότι ήταν στο τρίτο βαγόνι, μου μίλησε για λίγο ανοιχτά. Όταν της συστήθηκα ως δημοσιογράφος, μου έκοψε την κουβέντα. Δεν εμπιστεύονται κανέναν, πολλώ δε μάλλον εμάς. Τη φάρα μας. Και δεν τους αδικώ. Τουναντίον. «Δεν θέλω να μιλήσω. Δεν μπορώ να μιλήσω, κατάλαβέ με».
Δεν είναι μόνο αυτοί οι 57. Είναι και δεκάδες άλλοι. «Πέθανα εκείνο το βράδυ. Δεν βγήκα εγώ από το τρένο», μου έλεγε ο Ιάσονας. «Ο εαυτός μου πέθανε εκεί μέσα. Έχω εφιάλτες, τρέμω και τη σκιά μου, κλαίω κάθε μέρα. Κλαίω διότι εγώ έζησα και άλλοι 57 όχι». Μου εκμυστηρεύτηκε μάλιστα πως γνωρίζει τουλάχιστον τρεις περιπτώσεις συνεπιβατών του (έχουν κρατήσει επικοινωνία) που επισκέπτονται ψυχολόγο.
Κι ας μην ξεχνάμε τον Γεράσιμο. Να μην ξεχνάμε ένα παιδί που εδώ κι ένα χρόνο δεν έχει επαφή με το περιβάλλον…
Η Γιάννα δεν μπορούσε να είναι παρούσα. Έμεινε στη Θεσσαλονίκη. Η Γιάννα δεν μπορεί να περπατήσει καλά ακόμη: μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας, έμεινε έξι μήνες σε αναπηρικό καροτσάκι και σταδιακά κάνει βήματα. Ζήτησα μια δήλωση από τη μητέρα της: «Είναι 27, μου θυμίζει τότε που ήταν 2 ετών και άρχιζε να περπατάει γρήγορα. Deja vu για εμάς. Ξυπνάει σχεδόν κάθε νύχτα με ουρλιαχτά. Θέλει τον χρόνο της…».
Τούτα είναι ελάχιστα μπροστά στο όλο του εγκλήματος των Τεμπών. Διότι έγκλημα ήταν. Διότι, όταν οι Ευρωπαίοι ανακριτές αναφέρουν πως αν είχε ολοκληρωθεί η σύμβαση 717 «δεν υπήρχε καμία περίπτωση να γίνει το δυστύχημα των Τεμπών», κάθε άλλη κουβέντα περιττεύει.
Σε οποιοδήποτε άλλο κράτος που θέλει να λέγεται ευρωπαϊκό, θα είχαν κληθεί ως κατηγορούμενοι όλοι όσοι δεν ολοκλήρωσαν την εν λόγω σύμβαση. Όλοι, μηδενός εξαιρουμένου, πολλώ δε μάλλον υπουργών. Στη βορειότερη χώρα της Αφρικής όμως δεν υπάρχει η λέξη που δεν ακούστηκε από τους συγγενείς.
Η μοναδική που θα μπορούσε κάπως να μετριάσει, έστω λίγο, τον πόνο τους. Τα παιδιά τους, οι γονείς τους δεν θα έρθουν πίσω, ωστόσο θα έχει υπάρξει μια φορά, ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗ.
Δεν ζητούν κάτι άλλο αυτοί οι άνθρωποι. Δεν ζητούν χρήματα, δεν ζητούν εκτελέσεις ή γκιλοτίνες, ζητούν διαφάνεια, έρευνα και τιμωρία των ενόχων βάσει νομοθεσίας. Τίποτε άλλο.
Γιατί είναι τόσο δύσκολο;
«Λέγομαι Βαγγέλης Βλάχος, με την (σ.σ. δίδυμη) αδερφή μου Σαμάνθα χάσαμε τον αδερφό μας Βάιο στα Τέμπη, αλλά θέλω να πω ότι βρήκαμε άλλα αδέρφια» ήταν η ατάκα-μαχαιριά του αδερφού του Βάιου, στην εκκίνηση της ομιλίας του.
Έγκλημα χωρίς διερεύνηση: «Είμαστε ο περίγελος της Ευρώπης»
Οι συγγενείς των θυμάτων των Τεμπών παρουσίασαν σε μια συγκλονιστική εκδήλωση τα ευρήματα της ανεξάρτητης έρευνας που πραγματοποίησαν για να μάθουν τι πραγματικά συνέβη και χάθηκαν τα αγαπημένα τους πρόσωπα. Τα στοιχεία που έχουν συγκεντρωθεί από την Επιτροπή Διερεύνησης Ανεξάρτητων Πραγματογνωμόνων Οικογενειών, των οικογενειών των 57 ανθρώπων που έχασαν τη ζωή τους στο έγκλημα των Τεμπών και δείχνουν πως αυτό θα μπορούσε να αποφευχθεί, αν λειτουργούσαν έστω κάποια από τα επίμαχα συστήματα, όπως η φωτοσήμανση.
Αυτό ήταν ένα από τα κομβικά συμπεράσματα στο οποίο κατέληξε η ΕΔΑΠΟ, και επανέλαβε κατά την παρουσίαση των ευρημάτων της υπόθεσης (λίγο μετά την παρέμβαση της εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, Γεωργία Αδειλίνη, η οποία ζήτησε τη διερεύνηση των καταγγελιών θυμάτων, συγγενών τους και ΜΜΕ για συγκάλυψη των πραγματικών ευθυνών στο πολύνεκρο σιδηροδρομικό δυστύχημα).
Μεταξύ άλλων συγκλονιστικών ευρημάτων για τον τρόπο που λειτουργούσε – και συνεχίζει να λειτουργεί – ο σιδηρόδρομος, η ΕΔΑΠΟ σημείωσε ότι το δυστύχημα δεν θα είχε συμβεί, στην περίπτωση που λειτουργούσε η φωτοσήμανση. Χαρακτήρισε μάλιστα «αδιανόητο» ότι και οι τέσσερις μηχανοδηγοί θα έβλεπαν ότι το φανάρι από πράσινο γίνεται κόκκινο, θα το αγνοούσαν και θα άφηναν το τρένο να περάσει.
Για τα άτομα που κατάφεραν να διασωθούν από συνεπιβάτες τους, ο αντιπλοίαρχος Πάρις Καλαβρυτινός και ο αντιπλοίαρχος Δημήτρης Κατσαούνης ήταν τα πρόσωπα που αναφέρθηκαν ως εκείνοι που, καθώς δεν πήγαν προς τα λεωφορεία και έμειναν πίσω για να βοηθήσουν, βρήκαν έναν άνθρωπο στην άκρη της φωτιάς να καίγεται και τον τράβηξαν, με αποτέλεσμα να είναι ο μόνος που έχει σωθεί από δύο συνεπιβάτες του.
«Ελάχιστα πράγματα λειτούργησαν στον ΟΣΕ και την Hellenic Train»
Σε κλίμα μεγάλης συγκίνησης μίλησαν και οι συγγενείς των θυμάτων, περιγράφοντας τον διπλό τους πόνο με τους χειρισμούς της υπόθεσης, μετά την απώλεια των αγαπημένων τους ανθρώπων. Ο Αντώνης Ψαρόπουλος, μπαμπάς της 20χρονης Μάρθης (μητέρα της η Μαρία Καρυστιανού), περιέγραψε την απελπισία και την προσπάθειά του να εκλογικεύσει τα συναισθήματα και την οργή του, ώστε να μπορέσει να προσφέρει με τις δικές του δυνάμεις στην όσο το δυνατόν καλύτερη, ενδελεχέστερη διερεύνηση του συγκεκριμένου συμβάντος, το οποίο -όπως ανέφερε «το έχω πει ξανά ότι είναι έγκλημα και ως τέτοιο θα έπρεπε να έχει προσεγγιστεί εξ αρχής».
«Θα ήθελα να καταθέσω ότι μέχρι στιγμής έχω αντλήσει από τη δικογραφία και έχω αντιληφθεί από όλη την ανάκριση οποία έχει σχεδόν διαρκέσει ένα έτος. Από τα μέχρι στιγμής στοιχεία της δικογραφίας αντιλαμβάνεται κανείς ότι πράγματι, ελάχιστα πράγματα λειτούργησαν στον ΟΣΕ και την Hellenic Train όταν έγινε το δυστύχημα. Και αναφέρομαι κυρίως σε ζητήματα ασφαλούς κυκλοφορίας στο δίκτυο».
Στο ίδιο πνεύμα και ο Βαγγέλης Βλάχος, του οποίου ο αδερφός σκοτώθηκε και εκείνος στο τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη. Μίλησε για ένα χρόνο με αναπάντητα ερωτήματα που ταλανίζουν τους συγγενείς των θυμάτων, λέγοντας ότι «κάποια από τα θύματα, θα είχαν γλιτώσει, αλλά κάηκαν ζωντανά. Κάποιες οικογένειες δεν θα βρίσκονταν σε αυτή την θέση. Τα επίσημα πορίσματα δεν μας καλύπτουν».
Παράλληλα, αναφέρθηκε και στο μπάζωμα του χώρου τονίζοντας πως «δεν έχουμε καταφέρει να βρούμε τον χρόνο να τιμήσουμε τους ανθρώπους μας. Θέλουμε να μάθουμε τι συνέβη, για ποιο λόγο δολοφονήθηκαν 57 άτομα, και έναν χρόνο αργότερα υπάρχουν ακόμη ερωτήματα. Έγινε μπάζωμα του χώρου, σχεδόν μια εβδομάδα μετά το δυστύχημα. Υπήρχαν ακόμη ανθρώπινα υπολείμματα, αλλά είχαν καταστραφεί ήδη στοιχεία. Θα είμαστε ο περίγελος της Ευρώπης για τον τρόπο που διερευνήθηκε αυτό το δυστύχημα».
Τα συμπεράσματα της ΕΔΑΠΟ
- Αρκούσε και μόνο η Φωτοσήμανση για να είχε αποφευχθεί η σύγκρουση
- Η σωρεία ανθρώπινων λαθών και παραλείψεων βρήκε πρόσφορο έδαφος σε ένα περιβάλλον συνολικής περιφρόνησης κανονισμών και διαδικασιών
- Η σταδιακή κατάρρευση συστημάτων και διαδικασιών δεν οδήγησε σε καμία λήψη μέτρων (μείωση ταχυτήτων, αραίωση των δρομολογίων, επιπλέον προσωπικό, επιπλέον έλεγχοι)
- Η συνολική έλλειψη κουλτούρας ασφαλείας στον Σιδηρόδρομο δεν επιτρέπει ακόμα και σήμερα, έναν χρόνο μετά, την ουσιαστική αξιοποίηση των συμπερασμάτων από το συγκεκριμένο ατύχημα προκειμένου να αποφευχθεί το επόμενο
Τι συμβαίνει έναν χρόνο μετά
- Κανονισμοί ραδιοτηλεφωνίας δεν τηρούνται
- Δεν έχει γίνει επικαιροποίηση του απαρχαιωμένου ΓΚΚ και των λοιπών κανονισμών λειτουργίας
- Δεν υπάρχουν Ελάχιστες Απαιτήσεις Λειτουργίας με σαφή κλιμάκωση λήψης επιπρόσθετων μέτρων
- Δεν λαμβάνονται μέτρα (π.χ. Βραδυπορίες) σε άμεση αντίδραση σε υποβάθμιση τεχνικών προδιαγραφών λόγω βλάβης
- Δεν υπάρχει καμία διαδικασία πραγματικού ελέγχου της εφαρμογής του ΓΚΚ και καμία αξιολόγηση της επίδοσης του σε κρίσιμες θέσεις για την ασφάλεια
Το χρονολόγιο των ερευνών
Η ΕΔΑΠΟ παρουσίασε παράλληλα το χρονολόγιο των ερευνών, όπου αποτυπώνεται η απουσία διερεύνησης των στοιχείων του δυστυχήματος από τις αρχές και κατ’ επέκταση η συγκάλυψη της υπόθεσης. Είναι ενδεικτικό πως στις 31 Μαΐου οι έρευνες της ΕΔΑΠΟ εντόπισαν ανθρώπινα υπολείμματα και μόλις στις 21 Δεκεμβρίου ολοκληρώθηκαν οι έρευνες για ίχνη DNA.
- 3 Μαρτίου ολοκλήρωση ερευνών για θύματα
- 29 Μαρτίου πρώτη χημική δειγματοληψία ΓΧΚ
- 31 Μαΐου τυχαία ανεύρεση ανθρώπινων υπολειμμάτων
- 29 Σεπτεμβρίου δειγματοληψία σε ΑΤ Τεμπών
- 25 Οκτωβρίου δεύτερη χημική δειγματοληψία ΓΧΚ
- 15-16 Νοεμβρίου έρευνες για ανθρώπινα υπολείμματα
- 21 Δεκεμβρίου ολοκλήρωση ερευνών για ίχνη DNA
