11 Μαρτίου 1992. Μια μέρα σαν κι αυτή η κυβέρνηση Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αποφασίζει την πώληση του 69,8% των μετοχών της τσιμεντοβιομηχανίας ΑΓΕΤ Ηρακλής στην κοινοπραξία της Εθνικής Τράπεζας Ελλάδος με την ιταλική εταιρία Καλτσεστρούτσι και προκαλεί αντιδράσεις από τα κόμματα της αντιπολίτευσης.
Είναι μια από τις υποθέσεις που, ένα χρόνο μετά, θα τον ρίξουν από την εξουσία. Ήταν η εποχή που ο Γιάννης Αλαφούζος και σύσσωμος ο ΣΚΑΪ κατέβαινε στις πορείες των απεργών οδηγών της ΕΑΣ φωνάζοντας συνθήματα ενάντια στην ιδιωτικοποίηση των αστικών συγκοινωνιών. Ήταν η εποχή που η Μαρία Δαμανάκη έδινε τον δικό της «ανένδοτο» στη Βουλή κατά των αποκρατικοποιήσεων. Ήταν όμως και η εποχή που ο Στέφανος Μάνος δοκίμαζε τα όρια της ανθρώπινης λογικής υποστηρίζοντας ότι είναι φτηνότερο να ταξιδέψεις από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη με ταξί παρά με… τρένο και πως πρέπει να ξεπουλήσουμε τις κερδοφόρες κρατικές επιχειρήσεις – γιατί αν έμεναν υπό δημόσιο έλεγχο θα έπαυαν… να είναι κερδοφόρες.
Εξ ου και πωλήθηκε η ΑΓΕΤ Ηρακλής, που αποτελούσε έναν από τους πιο υγιής πυλώνες της ελληνικής βιομηχανίας και αποτέλεσε σημείο καμπής για την ιστορία των ελληνικών ιδιωτικοποιήσεων – αλλά και των σκανδάλων.
Επιφυλάξεις
«Μέσα σε αντιφατικό κλίμα, όπου τους πανηγυρισμούς της κυβέρνησης διαδέχονται οι επιφυλάξεις όχι μόνο της αντιπολίτευσης αλλά και μελών της διοίκησης του ΟΑΕ, η μεταβίβαση της ΑΓΕΤ Ηρακλής στην κοινοπραξία της Εθνικής Τράπεζας με την ιταλική Calcestruzzi πλησιάζει στην τυπική ολοκλήρωσή της. Πάντως, το Χρηματιστήριο αντέδρασε “ανοδικά”. Ο γενικός δείκτης “πήρε” 3%, “επιδοκιμάζοντας” τη συμφωνία πωλήσεως. Η πρώτη σημαντική ιδιωτικοποίηση ήταν κάτι που αναμένετο με κριτικό μάτι τόσο στην ελληνική όσο και στη διεθνή αγορά» έγραφε τότε η «Καθημερινή».
Ο τότε πρωθυπουργός εξηγούσε με υπερηφάνεια στο Κοινοβούλιο ότι έφερε τη Morgan Stanley για να επιβλέπει την αγοραπωλησία (έναντι 1 δισεκ. ευρώ) και ουδείς ενημέρωσε τότε την Ελλάδα ότι ο όμιλος Φερούτσι, στον οποίο θα κατέληγε η ΑΓΕΤ μέσω της ιταλικής τσιμεντοβιομηχανίας Καλτσεστρούτσι, βρισκόταν από χρόνια στα πρόθυρα πτώχευσης.
Άνθρωπος της Μαφίας ο Παντσαβόλτα
Όπως, όμως, αποκαλύφθηκε μερικά χρόνια αργότερα ο λεγόμενος «τσιμεντάνθρωπος» της Καλτσεστρούτσι, Λορέντσο Παντσαβόλτα, συνεργαζόταν στενά με τη μαφία της Σικελίας ενώ η εταιρεία του λάδωνε πολιτικούς για να προσφέρουν δημόσια έργα στην εταιρεία του. «Το ερώτημα που τίθεται τώρα είναι: Λάδωνε και στην Αθήνα;» αναρωτιόταν η εφημερίδα «Το Βήμα» με πηχυαίο τίτλο του το 1997. Ερώτημα που ουδέποτε απαντήθηκε.
Η Ιταλία πάντως, σε αντίθεση με την Ελλάδα κατάφερε να ξεφορτωθεί τους πρωταγωνιστές εκείνων των σκανδάλων και μάλιστα με τρόπους που μοιάζουν βγαλμένοι από αστυνομικό μυθιστόρημα του Τζον λε Καρέ: ο Παντσαβόλτα πέρασε χρόνια περιφερόμενος σε εισαγγελικά γραφεία από την Μπολόνια ως το Παλέρμο ενώ ο Ραούλ Γκαρντίνι, ο άνθρωπος που διαχειρίστηκε την εξαγορά της ΑΓΕΤ, προτίμησε (σύμφωνα τουλάχιστον με την επίσημη εκδοχή…) να αυτοκτονήσει παρά να πέσει στα χέρια των διωκτικών αρχών.
Όσο για τον πολιτικό «προϊστάμενο» της υπόθεσης, τον διαβόητο σοσιαλιστή πρωθυπουργό της πεντακομματικής κυβέρνησης της Ιταλίας, Μπετίνο Κράξι; Προτίμησε τον μοναχικό δρόμο της αυτοεξορίας στη Βόρεια Αφρική.
Οι απειλές…
Στην Ελλάδα η υπόθεση έφτασε να απασχολήσει μέχρι και τη 17Ν που, σχεδίαζε για μήνες να δολοφονήσει για αυτό τον λόγο, τον τότε διοικητή της Εθνικής Τράπεζας, Μιχάλη Βρανόπουλο, τον οποίο χαρακτήριζε «νούμερο δυο υπεύθυνο» μετά τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη και πριν τον Στέφανο Μάνο. Στην προκήρυξή της μάλιστα η οργάνωση, επικαλούμενη κατάθεση στελέχους της Καλτσεστρούτσι στην ιταλική δικαιοσύνη, υποστήριζε ότι ο ιταλικός κολοσσός μοίρασε 3 δισεκ. δραχμές ως μίζες σε Έλληνες πολιτικούς για να πετύχει την εξαγορά της ΑΓΕΤ Ηρακλής σε εξευτελιστική τιμή…
Η κυβέρνηση ισχυριζόταν λοιπόν τότε πως επέλεξε τους Ιταλούς για να μην καταλήξει η ελληνική τσιμεντοβιομηχανία στους βασικούς ανταγωνιστές της, όπως η γαλλική Lafarge. Λίγα χρόνια αργότερα οι Ιταλοί πούλησαν την ΑΓΕΤ στην κοινοπραξία Blue Circle, η οποία πουλήθηκε στη… Lafarge, που -αναμενόμενα- έβγαλε από τη μέση την ελληνική τσιμεντοβιομηχανία…
Για την ιστορία ο Βρανόπουλος, η Εθνική Τράπεζα δηλαδή (στην οποία μεγαλομέτοχος ήταν το ελληνικό δημόσιο), κατέβαλε το ήμισυ του τιμήματος των 124 δισεκ. δραχμών καθώς δανειοδότησε την κοινοπραξία Calcestruzzi για να αγοράσει την ΑΓΕΤ Ηρακλής, στην οποία ήταν μεγαλομέτοχος η Εθνική Τράπεζα και το ελληνικό δημόσιο! Παραλογισμός; Το λιγότερο…
…και η δολοφονία
24 Ιανουαρίου 1994, ώρα 09.05 το πρωί ο Βρανόπουλος φτάνει με το θωρακισμένο αυτοκίνητό του στην οδό Σόλωνος. Ο οδηγός του ήταν ο Νικόλαος Γρίσπος. Τη στιγμή που κατευθυνόταν προς την είσοδο του κτηρίου όπου βρισκόταν το δικηγορικό του γραφείο (Σόλωνος 39), ένας άνδρας τον πλησιάζει και τον πυροβολεί εξ επαφής πέντε φορές.
Ο οδηγός έτρεξε να προστατεύσει τον πρώην τραπεζίτη. Ήρθε πρόσωπο με πρόσωπο με τον άγνωστο άνδρα, ο οποίος τον πυροβόλησε και αυτόν. Ο εκτελεστής, μετά το «χτύπημα», διέσχισε ανενόχλητος την οδό Σόλωνος και ανέβηκε σε «παπάκι» που οδηγούσε συνεργός του. Ακολούθησαν πορεία αντίθετη προς το ρεύμα της κυκλοφορίας και έστριψαν αριστερά στην οδό Λυκαβηττού.
Αργότερα το μηχανάκι βρέθηκε στην οδό Πρασσά και αποδείχθηκε ότι ήταν κλεμμένο, όπως και οι πινακίδες. Ο αιμόφυρτος Βρανόπουλος μεταφέρθηκε με ταξί στον Ευαγγελισμό και σύμφωνα με καταθέσεις είπε στον ταξιτζή και στον αστυνομικό που καθόταν στο μπροστινό κάθισμα τη φράση: «με σκότωσε η 17 Νοέμβρη». Όταν ο αστυνομικός τον ρώτησε που το ξέρει, ο Βρανόπουλος του είπε «μου το είπε ο φίλος μου ο Ηρακλής». Φράση που ποτέ δεν διευκρινίστηκε.
Παρά τις προσπάθειες των γιατρών ο πρώην διοικητής της Εθνικής Τράπεζας ξεψύχησε, ενώ ο οδηγός του, που επίσης μεταφέρθηκε με ταξί στο Ιπποκράτειο, γλίτωσε από τα πυρά που δέχθηκε.
Το όπλο που χρησιμοποιήθηκε ήταν το ίδιο 45άρι με το οποίο η 17Ν είχε διαπράξει στο παρελθόν οκτώ ακόμη φόνους. Η τρομοκρατική οργάνωση ανέλαβε την ευθύνη της δολοφονίας επειδή θεωρούσε ότι ο Βρανόπουλος ήταν υπεύθυνος για το σκάνδαλο της ΑΓΕΤ Ηρακλής. Όπως αποκαλύφθηκε αργότερα από τις έρευνες της αντιτρομοκρατικής αλλά και κατά τη διάρκεια της δίκης, εκτελεστής ήταν ο Δημήτρης Κουφοντίνας και ο συνεργός του στη δολοφονία ο Σάββας Ξηρός.
Στο σήμερα
Από το 2000 η ΑΓΕΤ Ηρακλής είναι μία εκ των τριών εταιριών-μελών του Ομίλου Ηρακλής και επίσης είναι μέλος του πολυεθνικού ομίλου LafargeHolcim ο οποίος από το 2021 είναι γνωστός ως Holcim Ltd.
Η, δε, Calcestruzzi δεν υπάρχει πλέον στο επιχειρηματικό στερέωμα. Οι δραστηριότητες στον τομέα του έτοιμου σκυροδέματος, η ουσιαστική δύναμή της, έχουν μεταβιβασθεί στη συμπατριώτισσά της Italcementi. Ακόμη και το όνομά της άλλαξε μετά την κατάρρευση του ομίλου Φερούτσι και την ανάληψη του ελέγχου από τη Mediobanca. Σήμερα τα απομεινάρια των δραστηριοτήτων της (μεταξύ των οποίων και η ελληνική επένδυσή της) βρίσκονται κυρίως κάτω από την ομπρέλα της Calcemento International, η οποία πέρασε στην ιδιοκτησία της Blue Circle (ενός από τους μεγάλους παίκτες της διεθνούς αγοράς τσιμέντου που είχε προτιμήσει να μείνει έξω από κάθε διεκδίκηση στο ελληνικό έδαφος στο κρίσιμο διάστημα των αρχών του 1990).
Επενδύσεις 600 εκατ. ως το 2027
Με υπερτριπλασιασμό των επενδύσεις έναντι της προηγούμενης πενταετίας απαντά τις προκλήσεις τη εποχής για την τετραετία 2024-27 η ΑΓΕΤ Ηρακλής στην Ελλάδα, επενδύσεις οι οποίες αθροιστικά αναμένεται να ξεπεράσουν τα 600 εκατομμύρια ευρώ με βασικό στόχο την ενεργειακή μετάβαση του ομίλου.
Η τσιμεντοβιομηχανία, μέλος του πολυεθνικού ομίλου Holcim, στο χρονικό διάστημα 2019 με 2023 δαπάνησε συνολικά 170 εκατομμύρια ευρώ σε επενδύσεις για τον ψηφιακό μετασχηματισμό της παραγωγικής διαδικασίας και την τεχνολογική αναβάθμιση των εγκαταστάσεών της, την ενίσχυση της θέσης του στο σκυρόδεμα και τα αδρανή υλικά και την είσοδο της σε νέες δραστηριότητες, μέσω και των εξαγορών της ΧΑΛΥΨ Δομικά Υλικά Α.Ε. και της ΛΑΡΣΙΝΟΣ Α.Ε.
Όπως υποστηρίζει ο διευθύνων σύμβουλος του Ομίλου ΑΓΕΤ Ηρακλής, Δημήτρης Χανής, ο επόμενος στόχος είναι «η απανθρακοποίηση της βιομηχανίας στο πλαίσιο και των ευρωπαϊκών απαιτήσεων, αλλά και η παραγωγή νέων καινοτόμων προϊόντων τσιμέντου με μικρότερο περιβαλλοντικό αποτύπωμα». Στο πλαίσιο δημοσιογραφικής εκδήλωσης, ο κ. Χανής εξήγησε πως το επενδυτικό πλάνο του ομίλου θα οδηγήσει σε μείωση κόστους παραγωγής, ενώ η ένταξη στο χαρτοφυλάκιο prime προϊόντων θα ευνοήσει το περιθώριο κέρδους. Όλα τα παραπάνω σχεδιάζονται σε μια εποχή, όπου η εγχώρια ζήτηση αυξάνει σταθερά και στρέφεται και για τα ιδιωτικά έργα σε προϊόντα «πράσινων» προδιαγραφών.
Αναφερόμενος ο κ. Χανής στην ανάκαμψη του εγχώριου κατασκευαστικού κλάδου τόνισε πως η ζήτηση από το 2019 έως και σήμερα αυξάνει κατά μέσο ετήσιο όρο κατά 8%, εκτιμώντας πως η τάση θα ενισχυθεί. Ως εκ τούτου ο όμιλος ΑΓΕΤ Ηρακλής επικεντρώνεται στην εγχώρια αγορά, διατηρώντας βεβαίως «ανοιχτές» τις εξαγωγές του σε βασικές αγορές όπως οι ΗΠΑ, το Ισραήλ, η Αφρική, και η Αυστραλία, οι οποίες εισφέρουν το 40% του υφιστάμενου κύκλου εργασιών του Ομίλου.
Οι μεγάλες επενδύσεις
Ως πιο εμβληματική επένδυση του ομίλου για την προσεχή 4ετία θα είναι η επένδυση στη μονάδα Carbon Capture & Storage (CCS) στο εργοστάσιο του Αλιβερίου, η οποία διεκδικεί να υπαχθεί στο καθεστώς Στρατηγικών Επενδύσεων, αλλά έχει ήδη λάβει έγκριση υψηλής επιδότησης ύψους 124,5 εκατομμυρίων ευρώ από το Ταμείο Καινοτομίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης (EU Innovation Fund). Το project με την ονομασία Olympus συνολικής δαπάνης 320 εκατομμυρίων ευρώ αφορά στον πράσινο μετασχηματισμό του εργοστασίου παραγωγής τσιμέντου του ομίλου σε εγκατάσταση μηδενικού αποτυπώματος άνθρακα, με αξιοποίηση καινοτόμων τεχνολογιών δέσμευσης και αποθήκευσης διοξειδίου του άνθρακα. Από τη λειτουργία της τεχνολογίας που θα υιοθετηθεί, η ετήσια αποφυγή εκπομπών CO2 υπολογίζεται στους 1εκατ. τόνους. Το έργο αναμένεται να έχει σημαντικό θετικό αποτύπωμα σε τοπικό επίπεδο, μέσα από τη δημιουργία 1.000 θέσεων εργασίας στη φάση της κατασκευής, και συνεργασιών με αναδόχους έργων και προμηθευτές, συμβάλλοντας στη συνολική οικονομική ανάπτυξη της ευρύτερης περιοχής. Ο Όμιλος επίσης επενδύει στη σταθερή αύξηση της χρήσης εναλλακτικών πρώτων υλών στη διαδικασία παραγωγής σκυροδέματος και τσιμέντου και στην ενεργειακή αξιοποίηση εναλλακτικών καυσίμων. Έως το 2019 είχε υποκαταστήσει κατά 25% τα ορυκτά καύσιμα ως ενεργειακό πόρο, ποσοστό που αυξήθηκε στο 45% το 2023 με στόχο η υποκατάσταση ορυκτών καυσίμων να φθάσει στο 90% το 2028. Ήδη τρέχει projects για εγκατάσταση φωτοβολταϊκών με ανάδοχο την ΤΕΡΝΑ Ενεργειακή για εγκατάσταση έργου 10 MW.
