Ξαναζωντανεύει η «IRIS» στη Ελευσίνα, καθώς προχωρούν τα έργα ανάδειξης των παλιών κτιρίων, με στόχο να γίνει χώρος πολιτιστικών δράσεων. Ξεκίνησε τη λειτουργία της το 1925 και έζησε έως τη δεκαετία του 1970 σαν βιομηχανία βερνικιών και χρωμάτων, μάλιστα ήταν η πρώτη στην Ελλάδα.
Τα δύο κτίρια στα οποία γίνονται παρεμβάσεις, αλλά και η καμινάδα έχουν χαρακτηριστεί διατηρητέα νεότερα μνημεία και χαρακτηριστικά δείγματα βιομηχανικής αρχιτεκτονικής της περιόδου του μεσοπολέμου. Αρκετοί ήταν και οι Μικρασιάτες πρόσφυγες που μετά το 1922 εγκαταστάθηκαν στην Ελευσίνα και τροφοδότησαν το εργατικό δυναμικό της επιχείρησης.
Εκ μέρους του Συλλόγου Μικρασιατών Ελευσίνας, η Γεωργία Γιαγτζόγλου, πρόεδρός του, μας είπε ότι: «Οι εργασίες που έκαναν οι πρόσφυγες ήταν κυρίως αγροτικές και βιομηχανικές. Έφεραν αρκετές γνώσεις για την καλλιέργεια της γης, τα αμπέλια και τη σταφίδα και τις πέρασαν και στην τοπική αγροτική οικονομία. Επίσης εργάστηκαν στα εργοστάσια της εποχής, τον Κρόνο, την Σαπωνοποιία, την Βότρυς, το εργοστάσιο Ίρις, τα καμίνια (κεραμοποιεία που υπήρχαν από το 1821). Άνοιξαν κουρεία, ραφτάδικα, υποδηματοποιεία, φαρμακείο, ενώ αρκετοί ήταν μεταφορείς με σούστες».
Χαρακτηριστικό δείγμα της βιομηχανικής και πολιτιστικής μας κληρονομιάς της Ελευσίνας, αλλά και χώρος όπου το ανθρώπινο δυναμικό του έδωσε το παρών σε όλες τις μεγάλες στιγμές στην ιστορία του εργατικού κινήματος στην περιοχή και ευρύτερα, γίνεται ξανά επισκέψιμο και μπορεί να αποτελέσει, με την κατάλληλη διαχείριση, πόλο έλξης για τους κατοίκους και τους επισκέπτες της πόλης.Τα διατηρητέα κτίρια, γίνονται πολυχώροι Πολιτισμού τόσο για της ανάγκες της Ελευσίνας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2023 αλλά και παραμένουν και μετά από το 2023 σαν χώροι προς όφελος των πολιτιστικών δράσεων.
Ο ΟΑΕΔ (πλέον ΔΥΠΑ) και ο τέως Οργανισμός Εργατικής Κατοικίας, ο Δήμος Ελευσίνας, το Υπουργείο Πολιτισμού και η Περιφέρειας Αττικής, είναι οι φορείς πάνω στους οποίους άρχισε να εξελίσσεται η προσπάθεια αυτή.
Σε παλαιότερη ανακοίνωση του Δήμου Ελευσίνας αναφέρονταν στις 6/10/2022 ότι: υπεγράφη η σύμβαση για την αποκατάσταση και συντήρηση της Καμινάδας του ΙRIS, την Τετάρτη 5 Οκτωβρίου, μεταξύ του Δημάρχου Ελευσίνας Αργύρη Οικονόμου και του αναδόχου του έργου.Η εμβληματική καμινάδα, ύψους περίπου 35 μέτρων, βρίσκεται εντός του Ο.Τ. του πρώην εργοστασίου ΙRΙS, οι εργασίες αποκατάστασης του οποίου βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη.
Οι εργασίες αφορούν στην εξυγίανση της υποδομής, την αποκατάσταση τοπικών βλαβών, της βάσης και της θεμελίωσης της καμινάδας και φυσικά, την αποπεράτωση χρωματισμών και τον πλήρη καθαρισμό της.
Με την ανακατασκευή των χαρακτηρισμένων ως μνημείων, κτιρίων και της καμινάδας του παλαιού εργοστασίου, τα οποία αποτελούν σημαντικά δείγματα μεσοπολεμικής βιομηχανικής αρχιτεκτονικής, ο Δήμος Ελευσίνας φιλοδοξεί να παραδώσει στην πόλη, έναν πολυχώρο πολιτισμού, ανοιχτό για όλους.Η δημιουργία του πολιτιστικού κέντρου IRIS θα συμβάλλει στην ανάδειξη της βιομηχανικής κληρονομιάς της πόλης, την αναβάθμιση και τη βιώσιμη ανάπτυξή της.
Μετά τo έργο αποκατάστασης των διατηρητέων κτηρίων του IRIS 1 και 2, οι εργασίες του οποίου είναι σε εξέλιξη, ξεκινούν και οι εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης της Καμινάδας.
Εκτός από τη χρήση των χώρων του εργοστασίου για δράσεις Πολιτισμού, έχουν δημιουργηθεί οι οικισμοί «Ελευσίνα ΙV» και «Ελευσίνα V» που περιλαμβάνουν 80 κατοικίες, σε διώροφα κτίρια με κεραμοσκεπή καθώς και 2 καταστήματα, μια αίθουσα συγκέντρωσης και διαμορφωμένο περιβάλλοντα χώρο.Εντός των οικισμών υπάρχουν το παλαιό διατηρητέο βιομηχανικό κτίσμα της πρώην «Ελαιουργικής», καθώς και τα διατηρητέα κτίρια «ΙΡΙΣ» και «Καμινάδα», που θα αποκατασταθούν για πολιτιστικές χρήσεις στο πλαίσιο των αναγκών του Δήμου Ελευσίνας ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης το 2023.
